Bu haberde ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.
Türkiye ile Rusya arasında yaşanan uçak krizi, en büyük darbeyi tarım sektörüne vuracak. Rusya’nın Türkiye’den ithal ettiği ürünlere karşı aldığı sert önlemler nedeniyle bu ülkede başta yaş sebze ve meyve olmak üzere bir çok üründe fiyatlar artıyor. Türkiye’de ise tarım ürünleri ihracatçıları ürünlerinin Rusya’ya sokulmaması nedeniyle daha şimdiden milyonlarca dolar zarara uğradı. Rusya’nın yaptırımlarına Türkiye’nin de aynı sertlikte yanıt vermesi durumunda Rusya’nın kaybının Türkiye’den daha yüksek olacağı tahmin ediliyor.
Ali Ekber YILDIRIM
İZMİR– Türkiye’nin Suriye sınırında bir Rus uçağını düşürmesiyle iki ülke arasında başlayan kriz tarım sektörüne büyük darbe vurdu. Rusya Federasyonu’nun Türkiye’den ihraç edilen tarım ürünlerine fiili ambargo uygulaması büyük zarara yol açtı. Özellikle yaş sebze ve meyve ihracatındaki engelleme hem Türkiye’yi hem de Rusya’yı olumsuz etkiliyor. Rusya’da yaş sebze ve meyve fiyatları artarken, bunun enflasyonu da körüklemesi bekleniyor. Rusya’nın fiili ambargosu Türk ihracatçıları daha şimdiden milyonlarca dolar zarara uğrattı. İhracat sezonunun en yoğun dönemini yaşayan yaş sebze ve meyve sektörü iki ülke arasındaki krizden daha çok olumsuz etkileniyor.
Rusya ile Türkiye arasındaki tarım ticareti
Tarım dış ticaretinde Türkiye ile Rusya iki önemli partner. Türkiye’den Rusya’ya ihraç edilen bir çok tarım ürünü olduğu gibi bu ülkeden Türkiye’ye ithal edilen bir çok tarım ürünü var. Özellikle iki yıldan bu yana Rusya ile Avrupa Birliği arasında yaşanan ekonomik yaptırımlar ve Rusya’nın Avrupa Birliği ülkelerine yönelik gıda ambargosu Türkiye’nin konumunu bu ülkede daha da güçlendirdi. Ancak Rusya ile yaşanan uçak düşürme krizi Türkiye’yi de benzer yaptırımlarla karşı karşıya bıraktı.Türkiye’nin bu yaptırımlara aynı sertlikte yanıt vermesi durumunda iki ülkenin de ciddi olarak zarara uğraması kaçınılmaz görünüyor.
Dış ticaret hacmi 30-32 milyar dolar
Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre, Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki toplam dış ticaret hacmi son 3 yılın ortalaması 32-33 milyar dolar. Türkiye’nin Rusya’ya toplam ihracatı 2012 yılında 6.6 milyar dolar, 2013’te 6.9 milyar dolar ve 2014’te ise 5.9 milyar dolar oldu. Bu ülkeden ithalatı ise 2012’de 26.6 milyar dolar, 2013’te 25 milyar dolar ve 2014’te ise 25.2 milyar dolar oldu. Bu yılın ilk 9 aylık döneminde ise Türkiye’den Rusya’ya 2.7 milyar dolar ihracat, bu ülkeden 19.3 milyar dolar ithalat gerçekleşti. Rusya’dan ithalatın önemli bölümünü doğalgaz oluşturuyor.
Tarımda en çok ihraç edilen ve ithal edilen ürünler
Tarım ürünleri açısından bakıldığında Türkiye’den Rusya’ya en çok ihraç edilen ürünler arasında turunçgiller, domates, kayısı, kiraz, şeftali, erik, balık, su ürünleri, ayçiçeği tohumu ve yaprak tütün var. Rusya’dan ithal edilen tarım ürünleri ise, buğday, ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu gibi bitkisel yağ sektörüne yönelik yağlı tohumlar, mısır, bitkisel yağların üretiminden arta kalan küspe ve katı atıklar, hububat ve baklagillerin kepek, kavuz ve diğer kalıntıları.
Rusya’nın ihracatı daha yüksek
Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre, Türkiye Rusya Federasyonu’na 2012’de 866 milyon dolar, 2013’te 971 milyon dolar ve 2014’te ise 1 milyar 34 milyon dolar tarım ürünü ihraç etti. Bu ülkeden ise 2012’de 1 milyar 944 milyon dolar, 2013’te 1 milyar 879 milyon dolar ve 2014’te ise 2 milyar 783 milyon dolar tarım ürünü ithal etti. Türkiye ihraç ettiğinin her yıl en az 2 katı kadar tarım ürününü Rusya’dan ithal ediyor.
Yaş sebze ve meyvedeki zarar 150 milyon dolar
Rusya’ya girişi engellenen ve bozulma riski çok yüksek 190 bin ton civarında yaş sebze ve meyve olduğu tahmin ediliyor. Bunun değeri ise 150 milyon dolar olarak hesaplanıyor. Türkiye Yaş Meyve ve Sebze Sektör Kurulu Başkanı Ali Kavak’ın açıklamasına göre Türkiye’den Rusya’ya ihraç edilecek ancak liman, gümrük kapısı ve depolarda bekleyen toplam 190 bin ton yaş sebze ve meyve ürünü var. Bu ürünlerin ekonomik değeri ise 150 milyon dolar. Bozulma ve çürüme riski yüksek olan bu ürünlerin Rusya pazarına sokulmaması nedeniyle ihracatçılar endişeli. Ayrıca bu ürünlerin Rusya’ya girişinin engellenmesi nedeniyle bu ülkede yaş meyve ve sebze fiyatları yükseliyor. Rusya’ya ihraç edilemeyen ürünlerin iç piyasaya verilmesi Türkiye’de yaş sebze ve meyve fiyatlarında ciddi düşüşe yol açması bekleniyor. Ancak bu düşüş henüz tüketiciye yansımadığı gibi, kış koşulları bahane edilerek yaş meyve ve sebze fiyatı artırıldı.
Türkiye’den en çok ihraç edilen ürünler:
Narenciye: Rusya’nın 2014 yılı narenciye ithalatı 1 milyar 474 milyon dolar. Türkiye yüzde 27 pazar payı ile lider konumunda. Türkiye’den Rusya’ya 2014 yılında yapılan narenciye ihracatı 310 milyon dolar. Bu yılın ilk 9 ayında gerçekleştirilen ihracat 100 milyon dolar. Geçen yıl aynı dönemde 95.7 milyon dolarlık ihracat gerçekleşti. Rusya’nın narenciye ithalatında Türkiye’den sonra en çok ihracat yapan ülkeler ise Fas, Mısır, Güney Afrika ve Çin. Türkiye’den ürün almaması durumunda bu pazarlardan ürün temin edecek.
Domates: Yıllık 1 milyar 30 milyon dolar domates ithal eden Rusya, 2014’te bunun 276 milyon dolarlık kısmını Türkiye’den aldı. Bu yılın ilk 9 aylık döneminde ise Rusya’ya domates ihracatı 219 milyon dolar oldu. Türkiye, Rusya domates pazarında lider konumunda.İthalat yapılan diğer ülkeler ise Çin, Fas, Hollanda ve İspanya.
Üzüm: Türkiye’nin Rusya’nın ithalatında pazar lideri olduğu bir başka ürün ise yaş üzüm. Geçen yıl 400 milyon dolarlık ithalatın 128 milyon doları Türkiye’den yapıldı.Bu yıl ithalatta düşüş var. Geçen yıl ilk 9 aylık dönemde Türkiye’den 79.2 milyon dolarlık üzüm ithalatı yapan Rusya Federasyonu bu yıl aynı dönemde 58.9 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirdi. Üzüm ithalatında Türkiye’den sonra pazarda Peru, Şili, Hindistan ve Moldova en büyük pazara sahip. Kuru üzümde ise İran, Afganistan ve Şili’den sonra yüzde 19 pay ile Rusya pazarında 4. sırada yer alan Türkiye geçen yıl bu ülkeye 8.6 milyon dolarlık kuru üzüm ihraç etti. Bu yılın ilk 9 ayında ise 2,6 milyon dolarlık ihracat yapıldı.
Kuru kayısı: Rusya’nın kuru kayısı ithalatı deyim yerindeyse Türkiye’nin elinde. Geçen yıl yapılan 18 milyon dolarlık kuru kayısı ithalatının yüzde 88’ini yani 17.1 milyon dolarını Türkiye gerçekleştirdi. Geçen yıla oranla kuru kayısı üretiminin artması ve ihraç fiyatının düşmesi ile Türkiye’nin elde ettiği döviz de azaldı. Rusya geçen yıl ilk 9 ayda Türkiye’den 14.1 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirirken bu yıl aynı dönemde 6.9 milyon dolarlık kuru kayısı aldı.
Fındık: Türkiye, dünyanın en büyük fındık üreticisi ve ihracatçısı olarak Rusya pazarında da yüzde 47 pazar payı ile ilk sırada yer alıyor. 2014 verileri ile 53 milyon dolarlık fındık ithal eden Rusya Federasyonu bunun 31 milyon dolarını Türkiye’den alıyor. Kalanın yüzde 47’sini Azerbaycan ve yüzde 5’ini Gürcistan’dan alıyor. Bu yılın ilk 9 ayında Türkiye’den gerçekleştirilen fındık ithalatı 23,4 milyon dolar.
Tütün: Rusya’nın yıllık tütün ithalatı 1 milyar 33 milyon dolar, Türkiye’nin bu ülkeye tütün ihracatı ise 2014 verileri ile 35 milyon dolar. 2013 yılına göre Rusya’nın tütün ithalatı yüzde 10 azalırken, aynı dönemde Türkiye bu ülkeye tütün ihracatında yüzde 11 artış sağladı. Bu yılın ilk 9 aylık döneminde 26.2 milyon dolarlık tütün ihraç edildi. Türkiye tütünde Rusya pazarında Brezilya, Hindistan, Amerika Birleşik devletleri ve Malavi’den sonra yüzde 5 pazar payı ile 5.sırada. Rusya Amerika’ya tütünde yüzde 5 gümrük vergisi uygularken Türkiye ve diğer 3 ülkeye yüzde 3.75 oranında gümrük vergisi uyguluyor.
Kanatlı eti: Rusya’nın 2014 yılında gerçekleştirdiği 791 milyon dolarlık kanatlı eti ithalatının 23 milyon doları Türkiye’den yapıldı. Brezilya, Beyaz Rusya, Amerika Birleşik Devletleri ve Arjantin’den sonra Türkiye pazarda 5.sırada yer alıyor.
Kesme çiçek: Ülkenin kesme çiçek ithalatı 2014 yılında 609 milyon dolar olurken,Türkiye sadece 2.5 milyon dolarlık pay alabildi.Kesme çiçek ithalatında Türkiye ilk 5 ülke arasında değil.
Rusya’dan en çok ithal edilen ürünler hububat ve yağlı tohumlar:
Türkiye’nin Rusya’dan yaptığı tarım ürünlerinin çok büyük bölümünü buğday ve yağlı tohumlar oluşturuyor. Bu ülkeden 2010’de 726 milyon dolar, 2013’te 729 milyon dolar ve 2014’te 1 milyar 156 milyon dolarlık buğday ithal edildi. Özellikle Türkiye’de kuraklığın yaşandığı yıllarda buğday ithalatı yükseliyor. Rusya ile yaşanan kriz devam etmesi durumunda Türkiye’nin buğday alımını başta Ukrayna olmak üzere diğer ülkelere yönlendirmesi beklenebilir.
Rusya’dan en çok ithal edilen bir diğer tarım ürünü ise yağlı tohumlar.Ayçiçeği, mısır, aspir gibi yağlı tohumların yanı sıra bu ürünlerin işlenmesinden elde edilen küspe, melas ve atıklar ithal ediliyor. Türkiye, geçen yıl ayçiçeği,aspir, pamuk tohumu yağları için Rusya Federasyonu’na 875 milyon dolar ödedi. Mısır ithalatı ise 2013’te 248 milyon dolar olurken geçen yıl 208 milyon dolar oldu.
Krizin faturasını Rus tüketici ödeyecek
Türkiye’den ihraç edilen ancak gümrükte, limanlarda, bekletilerek Rusya’ya girişine izin verilmeyen yaş sebze ve meyve başta olmak üzere gıda ürünleri kapılarda bekletiliyor. Türkiye’den ihraç edilen ürünlerin Rusya’ya girişinin engellenmesinin faturasını tüketiciler ödeyecek. Rus uzmanlara göre, gıda fiyatlarının yakın zamanda yüzde 15 ile yüzde 25 oranında artması bekleniyor. Bu artış ülkedeki enflasyonu da artıracağı için toplumun her kesimi bu faturayı ödemek zorunda kalacak.
Bu haber ile ilgili yapılan yorumlar