Zeytinyağı ihracatı, sulama desteği ve Alman çiftçilerin eylemi

Başlıktan da anlaşılacağı üzere bugünkü yazıda 3 farklı konu var. Hepsi birbirinden önemli. Bazen tarım konusunda o kadar çok gelişme yaşanıyor ki tümünü gazete sütununa sığdırmak mümkün olmuyor. Bugün yaptığımız gibi konuları özetleyerek paylaşmak en doğrusu.

Bu yıl en çok gündem olan konulardan birisi zeytin ve zeytinyağı. Üretimden ihracata, üretim maliyetlerinin artışından ihracat kısıtlaması ve fiyat artışlarına kadar her yönüyle tartışılıyor. Sofralık zeytinde ihracat sezonu Ekim’de, zeytinyağında Kasım’da başlıyor. Sezon başında, ihracattaki veriler yaşananları özetliyor.

Zeytinyağında ihracat azaldı, fiyat arttı

Zeytin ve zeytinyağı ihracatı yeni sezona düşüşle başladı. Özellikle zeytinyağında sezonun ilk ayında ihracat yüzde 68 azaldı. Bu düşüşte dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının yasaklanması etkili oldu.

Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği’nin verilerine göre, 1 – 30 Kasım tarihleri arasında zeytinyağı ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre miktar olarak yüzde 68, değer olarak yüzde 44 azaldı.

Geçen yıl Kasım ayında 10 bin 827 ton zeytinyağı ihracatı yapılırken bu yıl aynı dönemde 3 bin 488 ton ihracat yapıldı. İhracat geliri 43 milyon 457 dolardan 24 milyon 152 dolara geriledi. Zeytinyağı ihracatında ortalama litre fiyatı ise aynı dönemde 4,01 dolardan 6,92 dolara yükseldi.

Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği

Daha az zeytinle daha yüksek gelir

Türkiye, 2023-2024 ihracat sezonunun ilk 2 ayında daha az zeytin ihraç ederek daha yüksek döviz girdisi elde etti. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği’nin verilerine göre, 1 Ekim – 30 Kasım 2022’de 18 bin 139 ton olan zeytin ihracatı bu yılın aynı döneminde 15 bin 142 tona geriledi. İhracat geliri ise aynı dönemde 30 milyon 442 bin dolardan 37 milyon 171 bin dolara yükseldi. Geçen yıla göre ilk 2 ayda 3 bin ton daha az zeytin ihraç edilmesine rağmen 6 milyon 729 bin dolar daha fazla gelir sağlandı. Geçen yıl siyah ve yeşil zeytinde kilo başına ortalama ihraç fiyatı 1,68 dolar iken bu yıl 2,45 dolardan ihracat yapıldı.

Zeytinyağı ihracatında yasağın kaldırılması bekleniyor

Zeytin ihracatına herhangi bir kısıtlama uygulanmazken, zeytinyağı ihracatına son 3 yılda 4 kez kısıtlama getirildi. Ticaret Bakanlığı son olarak 1 Ağustos 2023’ten geçerli olmak üzere dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına yasak getirdi. Yasağın yeni ihracat sezonu ile sona ermesi beklenirken Ticaret Bakanlığı, Ekim ayı sonunda yasağı süresiz uzattı. Zeytinyağı ihracatçıları yasağın kaldırılması için yoğun çalışmalarını sürdürüyor. Ticaret Bakanı Ömer Bolat ile de görüşen ihracatçıların beklentisi yılbaşına kadar yasağın kaldırılması yönünde.

Aslında ihracat fiilen delinmiş durumda. Kutulu, markalı zeytinyağı ihracatında bir engel yok. Kutulu ihracatta 5 litreye kadar izin verilmesine rağmen, ihracatçılar 18 litrelik bidonlarda, ambalajda ihracat yapıyor. Sanayide kullanılan yağlarda zaten büyük ambalajda talep ediliyor.

Özetle, zeytin ve zeytinyağında önümüzdeki günler de hareketli geçecek. Üretici fiyatlar yükselecek beklentisi ile elindeki yağı satmak istemiyor. İhracatçılar taahhütlerini yerine getirmeye çalışıyor. Tüketici fiyatların artmasından yakınıyor. Önümüzdeki günlerde zeytinyağı konusu gündem olmaya devam edecektir.

Bugün Hatay Kırıkhan’dayım

Sizler bu satırları okurken ben Hatay Kırıkhan’da olacağım. Türkiye İş Bankası’nın organizasyonu ile Kırıkhan Meslek Yüksek Okulu Konferans Salonu’nda Saat 14.00’da çiftçilerle buluşup sohbet edeceğiz. İzlenimlerimi en kısa zamanda paylaşırım.

*****

Güneydoğu’da tarımsal sulama desteği sona eriyor

Tarım ve Orman Bakanlığı, Bakanlar Kurulu kararı ile 2018 yılından bu yana Güneydoğu’da 6 ilde tarımsal sulamada kullanılan enerjiye fatura üzerinden destek sağlıyor. Tarımsal sulamada kullanılan elektrik, enerji bedelinin desteklenmesi 31 Aralık 2023’te sona erecek.

Enerji firmaları çiftçilere mesaj göndererek 31Aralık 2023’ten sonra normal tarifeye dönüleceğini ve ödemelerin indirimsiz yapılması gerektiğini bildirdi.

Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş.(DEDAŞ)’nin çiftçilere gönderdiği mesaj şöyle:

“2018 yılında Resmi Gazete’de yayınlanan Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2018/11844 Sayılı Karar doğrultusunda tarımsal sulamada kullanılan elektrik tüketim bedelinin desteklenmesi 31.12.2023 tarihinde son bulacaktır. 01.01.2024 tarihinden itibaren kullanmış olduğunuz elektrik bedelini % 100 olarak ödemeniz gerekecektir.”

Üretici desteğin devam etmesini istiyor

Diyarbakır Yenişehir Ziraat Odası Başkanı Süleyman İskenderoğlu, desteğin devam etmesi gerektiğini belirterek sadece Diyarbakır’da yaklaşık 5 bin çiftçinin bu destekten mahrum kalacağını söyledi. Tarımsal üretimde girdi maliyetlerinin çok yüksek olduğunu ve bu maliyetler arasında tarımsal sulamada kullanılan elektriğin ilk sıralarda yer almaya başladığını hatırlatan İskenderoğlu: “ Dünyanın her yerinde çitçiler desteklenirken, Türkiye’de var olan desteğin kesilmesine söyleyecek söz bulamıyoruz. 2018 yılında başladığında bu destek kapsamında sulamada kullanılan elektrikte fatura tutarının yüzde 65’i devlet tarafından destek olarak ödeniyordu. Son 3 yıldır yüzde 35’i ödeniyordu. Çiftçi bu desteğe rağmen faturalarını ödeyemezken, şimdi nasıl ödeme yapacak. Bu karar ile çiftçiye üretim yapma diyorlar. Bu desteğin artırılarak devam etmesi gerekir.” dedi.

Destek 6 ilde uygulanıyordu

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde; Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak illerinde uygulanan tarımsal sulama enerji desteği 2018 yılında başladı.“Bazı İllerde Tarımsal Sulamada Kullanılan Elektrik Tüketim Bedelinin Desteklenmesine ilişkin Karar” 30.05.2018 tarih ve 2018/11844 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girdi.
Karar, Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak illerinde Tarımsal Sulama Abone Grubuna dahil üreticilerin 2018 yılı için elektrik faturalarının %35’ini ödemesi koşulu ile geri kalan %65’ini Tarım ve Orman Bakanlığı destekleme bütçesinden ödenmesini kapsıyordu.

Destekleme 5 yıllık olarak düzenlenmiş ve her sene destek miktarı %10 azaltılarak devam etmesi öngörülmüştü. İlgili bütçe, çiftçiler tarafından ödenmiş faturaların destek karşılığı olarak çiftçiler adına dağıtım firmasına aktarılıyordu.

*****

“ Çiftçi yoksa gıda yok, gelecek yok”

Avrupa Birliği’nin iklim krizine karşı aldığı önlemler hükümetlerle çiftçileri karşı karşıya getiriyor. Avrupa’nın pek çok kentinde çiftçiler sokakta eylem yaparak tepkilerini gösteriyor. Polonya, Fransa, Hollanda ve Almanya başta olmak üzere iklim krizi nedeniyle hayvan varlığının azaltılması, desteklerin kesilmesi gibi nedenlerle çiftçiler sokak eylemleri yapıyor.

Son olarak geçen Pazar günü, binlerce Alman çiftçi, hükümetin 2024’ten itibaren tarımsal araçlarda kullanılan akaryakıt desteğinin kesilmesi ve vergi muafiyetinin kaldırılması teklifine çok sert tepki gösterdi. Çiftçiler, Berlin’in simgesi olan Brandenburg Kapısı çevresinde traktörleriyle eylem yaptı. Çiftçilerin en dikkat çekici sloganı “ Çiftçi yoksa gıda yok, gelecek yok” oldu.

Alman Çiftçiler Birliği (DBV) Başkanı Joachim Rukwied hükümetin desteği kesmesi halinde ülke genelinde çok daha büyük eylemler yapacaklarını söyledi.
Alman Yeşiller Partisi’nden Federal Tarım Bakanı Cem Özdemir de çiftçilere destek veriyor. Özdemir, çiftçilerin dizelden başka kullanacakları alternatif bir akaryakıt olmadığını belirterek buradaki desteğin kaldırılmasının ürün fiyatlarını artıracağına dikkat çekiyor.