Zeytin ve zeytinyağında rekor üretim

Avrupa’da son 500 yılın en kurak yılı yaşanıyor. Birçok üründe olduğu gibi Avrupa’da zeytinde de üretimin düşmesi bekleniyor. Dünyanın en büyük zeytin ve zeytinyağı üreticisi İspanya’da üretimin yüzde 40 azalacağı tahmin ediliyor. Benzer bir düşüş İtalya’da da var.

Türkiye’de ise tam tersine bu yıl zeytin ve zeytinyağında tüm zamanların en yüksek üretimi olacağı tahmin ediliyor. Avrupa’da zeytin ve zeytinyağı üretiminin yüzde 40 seviyesinde azalması Türkiye, Tunus gibi ülkelerdeki zeytinyağına ciddi bir yönelme olacağını gösteriyor. Bu nedenle Türkiye’de üretim çok yüksek diye fiyatların düşmemesi gerekir. Çünkü ürüne talep yüksek olacak.

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin koordinatörlüğünde zeytin ve zeytinyağı rekolte çalışmaları tamamlanarak Tarım ve Orman Bakanlığına sunuldu. Bakan Vahit Kirişci’nin bugün yarın bu rekolteyi açıklaması bekleniyor.

Yeterli üretim var, ihracat kısıtlaması olmamalı

Rekolte tespit çalışmalarının çok iyi geçtiğini belirten Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi Başkanı Mustafa Tan ile konuştum. Rakamları bakanlığın açıklayacağını belirten Mustafa Tan genel olarak şu değerlendirmeyi yaptı: “Rekolte çalışmaları tamamlandı. Tarım ve Orman Bakanlığımız en kısa sürede açıklayacak. Bakanlık açıklamadan rakam vermemiz doğru değil. Fakat şunu söyleyebiliriz ki, üretim çok iyi, rekor bir üretim bekleniyor. Kalite ile ilgili bir sıkıntı yok. Hem ihracatta hem de iç piyasaya yetecek kadar zeytinyağımız olacak. Bu nedenle üretim ve kalite ile ilgili bir sıkıntı yok. Bu kadar yüksek bir rekolte olunca ihracatta da bir kısıtlama olmaması gerekiyor. Üretici maliyetleri çok yüksek olduğu için mutlaka pirim desteğinin artırılması gerekiyor. 2022 tarımsal destekleme Kararnamesi’nde zeytinyağı destekleme primi 80 kuruş olarak kaldığını herhangi bir artış yapılmadığını gördük. Ama bir ara çözümle bu destek artırılabilir. Mutlaka artırılması da gerekir.”

Maliyetler çok arttı

Zeytin hasadının başladığını ve bu yıl üretim maliyetlerinin çok yüksek olduğunu belirten Mustafa Tan: “ Hasat dönemi başladı. Ama henüz bir yoğunluk yok. Şu anda hasadın maliyeti litrede 50 lirayı buluyor. Toplam maliyet ise 100 lira civarında. Dünyadaki fiyatlarda da yükselme var. İtalya’da zeytinyağının litresi 4,9-5 Euro seviyesinde. Hasat konusunda henüz yoğunlaşma yok. Kimse zeytin toplamıyor. Ama maliyetlerdeki artış herkesi zorlayacak. Geçen sene zeytin toplayan kadınların günlük yevmiyesi 100 liraydı, bu sene 275 lira. Erkek işçi yevmiyesi geçen sene 200 liraydı bu sene 375 lira. Zeytinde kilo başına dokuz 10 lira işçilik maliyeti tutuyor, zeytinyağında litre başına 50 lira yapıyor. Şu anda dana zeytine ortalama 11 lira fiyat olduğu konuşuluyor. Zeytine bu fiyatı vermek insanların aklıyla alay etmektir. Fiyat mutlaka yükselecektir. Ayçiçeği yağının piyasada litresi 50 liradan satılıyorsa zeytinyağı bunun en az üç katı olması gerekir. Artan maliyetlerle zeytinyağının 5 litresi bu yıl 750 lirayı hatta 1000 lirayı bulabilir. “ dedi. 

Avrupa’nın kaybı Türkiye için fırsat

Avrupa’da yaşanan aşırı sıcaklar ve kuraklık zeytinyağı üretimini olumsuz etkiliyor. Geçen hafta Fransa’da Sial Gıda Fuarı’na giden ihracatçı dostum Cemil Gökçen, fuarda İtalyan ve İspanyol firmalarla konuştuğunu ve her iki ülkenin de üretimde yüzde 40 oranında kayıp beklediklerini söyledi. Avrupa’da üretimin azalması Türkiye için tabii ki önemli bir fırsat. Çünkü, Türkiye’de ise tam tersine bu yıl tüm zamanların rekor üretimi gerçekleşecek. Üretim konusunda kiminle konuşsak rekor üretim olacağını söylüyor. Genel beklenti zeytinyağında 350-400 bin tonluk üretim olacağı yönünde.

Avrupa’dan Türk zeytinyağına bir talep var. Bu talep iyi değerlendirildiği taktirde üretimin yüksek olmasına rağmen bu yıl aslında fiyatlarda da bir düşme olmaması gerekiyor. Tam tersine fiyatın artması bekleniyor. Çünkü maliyetler çok arttı.

Süreç iyi yönetilirse ihracatta rekor kırılabilir

Zeytinyağı piyasasını yakından izleyen ve sektörde yıllardır yer alan Ali Nedim Güreli, 1976 yılından bu yana sektörün içinde olduğunu ve bugüne kadar bu kadar yüksek rekolte görmediğini söylüyor. Güreli, zeytinyağında bu sene 350-400 bin ton üretim olacağını belirterek, 2000’lerin başında 90 milyon olan zeytin ağacı sayısının 190 milyona çıkmasının bunda rol oynadığını söylüyor. Güreli: “Daha önce en yüksek rekolte 240 bin ton oldu. O dönemde de biz ihracatta rekor kırdık. Bu sene bu üretim artışı ile birlikte ihracatta ciddi <rtış olacak. Bu yıl 40-45 bin ton olan ihracat 100 bin tonun üzerine çıkması beklenebilir. Bu da en az 500 milyon dolarlık döviz girdisi demek.

Rekoltenin yüksek olmasına rağmen fiyatlarda gerileme olmayacağını, doğru bir politika ile Türkiye’nin yakaladığı fırsatı iyi değerlendirebileceğini vurgulayan Güreli: “İtalya,İspanya ve Yunanistan’ın üretimi Avrupa Birliği’nin ihtiyacını ancak karşılayabilir. İhracat için Tunus ve Türkiye’nin ürettiği yağ daha ön plana çıkacak. Bu yağa talep artacak. Süreç iyi yönetilirse yüksek rekolteye rağmen fiyat düşmez.”diyor.

Dünyada ve Türkiye’de zeytinyağı

Uluslararası Zeytin Konseyi’nin verilerine göre,  2021- 2022 üretim sezonunda Avrupa Birliği’nin (28 ülke) toplam zeytinyağı üretimi 1 milyon 974 bin ton olarak gerçekleşti.  Üretimde İspanya 1 milyon 300 bin ton ile ilk sırada. İtalya’nın üretimi 315 bin ton, Yunanistan’ın 225 bin ton ve Portekiz’in 120 bin ton.

Avrupa Birliği’nin toplam ithalatı ise 210 bin ton. Tüketimi 1 milyon 505 bin ton. İhracatı ise 130 bin ton.

Diğer üretici ülkelere baktığımızda Fas, üretim 200 bin ton, ithalat 4 bin ton, tüketim 150 bin ton ve ihracat 28 bin ton.

Suriye’nin üretimi 105 bin ton. İthalatı yok. Tüketimi 93bin ton,ihracatı da 15 bin ton olarak görünüyor. 

Tunus’un zeytinyağı üretimi 240 bin ton, tüketimi 30 bin ton, ihracatı ise 200 bin ton seviyesinde.

Türkiye’nin 2021-2022 sezonunda zeytinyağı üretimi 227 bin 500 ton. İthalatı yok. İhracatı 46 bin ton, tüketimi ise 170bin ton.

Toplamda dünya zeytinyağı üretimi 3 milyon 98 bin ton, ithalat 1 milyon 211 bin ton tüketim ise 3 milyon 214 bin ton. İhracat 1 milyon 189 bin ton.

Uluslararası Zeytin Konseyi verilerine göre, 2021-2022 sezonunda dünya zeytinyağı ithalatında yüzde 1,5 oranında,sofralık zeytin ithalatında ise 3,2 oranında  düşüş kaydedildi. 

Dünyada zeytinyağı ithalatının yaklaşık yüzde 80’nini 8 ülke gerçekleştiriyor.  Bu ülkeler arasında yüzde 35 pay ile Amerika Birleşik Devletleri ilk sırada. İkinci sırada yüzde 17pay ile Avrupa Birliği var. Brezilya yüzde 8, Japonya yüzde 6, Kanada yüzde 5, Çin yüzde 4, Avustralya yüzde 3, Rusya yüzde 2 ile sıralanıyor. Toplamda 785 bin ton ithalat yapılıyor.

Sofralık zeytinde Türkiye 3. sırada

Sofralık zeytin üretiminde Türkiye’nin yıllık üretimi ortalama 400 bin ton civarında. Bu üretimle İspanya ve Mısır’dan sonra üçüncü sırada yer alıyor. Türkiye bu üretimin yıllık ortalama 325 -350 bin tonunu kendisi tüketiyor. Yılda 60–70 bin ton ihracat gerçekleştiriyor.

Zeytin üretiminde dünyadaki verilere bakıldığında Uluslararası Zeytin Konseyi’nin 2021-2022 sezonu verilerine göre, İspanya 645 bin tonla ilk sırada.  Avrupa Birliği’nin toplam üretimi 896 bin ton. Mısır’ın üretimi 500 bin ton. Cezayir’in üretimi ise 326 bin ton.

Marmarabirlik zeytin alım fiyatını açıkladı

Marmarabirlik‘ten yapılan açıklamaya göre, 2022-2023 üretim sezonunda zeytin alım fiyatları şöyle:

– Tavan fiyat 180 dane (1 kilodaki zeytin sayısı) kilosu 46 lira.

– 200 dane zeytin kilosu 40 lira,

– Taban fiyat 380 dane kilo başına 18 lira.

– Yağlık zeytin alım fiyatı ise kilo başına 16 lira olarak belirlendi. 

Ürün alımları kooperatif yönetim kurulu yetki ve sorumluluğunda 21 Ekim 2022 itibariyle başlandı. 

Marmarabirlik’in fiyat açıklaması ile dane zeytin alım fiyatının yükselmesi bekleniyor. 

Özetle, zeytin ve zeytinyağında rekor üretimin olduğu ama aynı zamanda Avrupa’daki kuraklık nedeniyle bu yüksek üretimin fırsata çevrilebileceği bir yıl olarak görülüyor. Elbette tüketiciyi de unutmamak gerekiyor. Alım gücü düşen tüketicinin zeytinyağı ve diğer yağları almakta zorlanacağını da belirtmek zorundayım.