TÜİK’ in “Düzeltme ve Cevap” yazısı

Türkiye İstatistik Kurumu her ay enflasyon verilerini açıklandığında, bu verilere ilişkin çok farklı değerlendirmeler yapılır. Biz de bu sütunda tarım ve gıda sektörü açısından verileri değerlendiriyoruz.

Şubat 2020 verilerini yorumlarken gıda fiyatlarındaki artışa dikkat çekerek şunları yazmıştık: ” Fiyatı en çok artanlar listesindeki 20 üründen 15’i tarım ve gıda ürünlerinden oluşuyor. Açıklanan verilere göre, Şubat 2020’de, Tüketici Fiyat Endeksi(TÜFE) aylık bazda yüzde 0.35 artarken yıllık yüzde 12.37 oranında arttı.

Ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Şubat ayında enflasyon artış hızı yüzde 2.33 ile en yüksek oranda gıda ve alkolsüz içeceklerde yaşandı. Sağlıktaki artış hızı yüzde 2.03 olurken, eğitimde fiyat artış hızı yüzde 0.86 olarak gerçekleşti. Halkın en çok harcama yaptığı gıda, sağlık ve eğitimde deyim yerindeyse fiyatlar uçmuş.

Bu verileri okurken, gerçeğin çok daha farklı olduğunu ve fiyat artışının açıklananın çok üzerinde olduğunu söylediğinizi tahmin ediyorum. Haklısınız. Türkiye İstatistik Kurumu’nun enflasyon sepetindeki ürünleri değiştirmesi, ürünlerin sepetteki ağırlıklarını, hesaplama yöntemini ve benzeri değişiklikleri yapmasına rağmen bu verilerin ortaya çıkması yapılan makyajın gerçeği örtemediğini gösteriyor.

Tüketicinin alışveriş yaptığı marketlerdeki fiyatlar bir yana, Türkiye İstatistik Kurumu’nun marketindeki fiyatlar da artıyor.” demiştik.

Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, bu değerlendirmeye itiraz ederek tam 33 gün sonra 7.4.2020 tarihli ve Başkan Vekili Yinal Yağan imzası ile “Düzeltme ve Cevap” yazısı gönderdi. Doğrusu böyle yazılara alışık değiliz. Yaşamım boyunca spekülatif haber ve yazı yazmadım. Amacımız her zaman doğru bilgileri siz okurlarımızla paylaşmak. TÜİK’in yazısında enflasyon verilerinin nasıl hesaplandığına ilişkin bilgiler var. Bilmeyenler veya merak edenler için yararlı olabilir. Bu nedenle cevap hakkına olan saygımdan, TÜİK’ten gelen yazıyı aynen yayınlıyor ve takdiri size bırakıyorum.

DÜZELTME VE CEVAP YAZISI

Dünya gazetesinin 04.03.2020 tarihli nüshasının 12 nci sayfasında Ali Ekber YILDIRIM a ait “Tarladaki Yangın Gıda Enflasyonu ile Mutfağa Giriyor” başlıklı köşe yazısında: “TÜİK’in enflasyon sepetindeki ürünleri değiştirmesi, ürünlerin sepetteki ağırlıklarını, hesaplama yöntemini ve benzeri değişiklikleri yapmasına rağmen hu verilerin ortaya çıkması yapılan makyajın gerçeği örtemediğini gösteriyor. Tüketicinin alışveriş yaptığı marketlerdeki fiyatlar bir yana. TÜİK’in marketindeki fiyatlar da artıyor ” şeklinde ifadeler yer almaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ürettiği tüm istatistiklerde olduğu gibi tüketici fiyat endeksini (TÜFE) de uluslararası normlarda; mesleki bağımsızlık, şeffaflık, karşılaştırılabilirlik, tarafsızlık ve doğruluk ilkelerine bağlı olarak, Avrupa Birliği ve dünya genelinde geçerli olan uluslararası kurumlar tarafından tavsiye edilen yöntem, tanım ve kavramları kullanarak hesaplamaktadır. Söz konusu kavram ve yöntemler ile uygulama sonuçlan yerli ve yabancı kurum ve kuruluşlardaki uzmanların değerlendirmelerine açık olduğu gibi, en ayrıntılı düzeyde de kamuoyu ile paylaşılmaktadır. TÜFE hesaplamalarında kullanılan ağırlıklar, madde sepeti ve fiyatlar şeffaflık politikası gereği Türkiye İstatistik Kurumu internet sayfasında da yayımlanmaktadır. Bu alanda TÜİK dünyada en şeffaf kurumlar arasında yer almaktadır.

TÜFE. ağırlıklarının oluşturulmasında temel veri kaynağı hanehalkı bütçe anketidir. Hanehalkı bütçe anketi verilerinden; kendi üretiminden tüketim, ayni gelirler, izafi kira ve ikinci el arabaların hanehalkından hanehalkına satışları dışlanarak endeks ağırlık yapısı oluşturulmaktadır. Kurumsal nüfus bireysel tüketim harcamaları ve çıkış yapan ziyaretçiler tarafından yapılan harcamalar hanehalkı bütçe anketinden elde edilen tüketim harcamaları değerlerine eklenmekte ve ağırlık hesaplamalarına dahil edilmektedir. Hanehalkı bütçe anketinden madde çeşidi düzeyinde ağırlık verisi üretilemediği durumlarda idari kayıtlar da ağırlıkların oluşturulmasında kullanılmaktadır. Bu ağırlık sistemi yapısı, 2003 yılından beri her yıl yapılan rutin bir süreç ile hesaplanmaktadır geçmiş ağırlık sistemleri de aynı biçimde hesaplanmıştır. TÜFE kapsamında her ürün, sepet içerisinde aldığı ağırlığı oranınca genele etki etmektedir.

Bu kapsamda, toplam hanehalkı tüketim harcamaları içinde l/l000’den fazla ağırlık alan mal ve hizmetler TÜFE sepetine dahil edilmektedir. Bu kural Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından belirlenmiş olup, bu veriler Avrupa Birliği tarafından talep edilen Harmonize Tüketici Fiyat Endeksi (Harmonized Indices of Consumer Prices- HICP) için de kullanılmaktadır.

Kurulan bu yapı sadece 2020 yılını kapsamamakta 2003 yılından itibaren yayımlanan tüm verilerde bu uygulama yapılmaktadır. Sepete giren çıkan ürünler, TÜFE kapsamında yapılan yenilikler ve ağırlık değişiklikleri her yıl Şubat ayında yayımlanan ilk bültende “Tüketici Fiyat Endeksi’ne ilişkin açıklama notu” altında açıklanmakta ve yıl içerinde herhangi bir yöntem ve ağırlık değişikliğine gidilmemektedir.

Türkiye İstatistik Kurumunun mesleki ve teknik bağımsızlığı, Birleşmiş Milletler resmi istatistik temel ilkeleri ve Avrupa Komisyonu Avrupa İstatistikleri Uygulama Esaslarını içeren Türkiye İstatistik Kanunu ile teminat altına alınmıştır. Kurumumuz tüketici fiyat endeksini uluslararası kurumlar tarafından tavsiye edilen yöntem, tanım ve kavramları kullanarak hesaplamakta ve uluslararası alanda önerilmeyen hiçbir yöntem kullanılmamaktadır.