Bu haberde ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.
Et ve Süt Kurumu besilik hayvan ithalatı çalışmalarına başladığında özel sektör kilosu 4 dolara besilik hayvan ithalatı yapıyordu. İthalat özel sektöre kapatıldıktan sonra Et ve Süt Kurumu fiyatı 10 sent düşürdü. Fakat üreticiye satış fiyatı 6 dolara çıktı. Yani fiyat devlet eliyle artırılmış oldu.
Türkiye, 2010 yılından bu yana kırmızı et fiyatlarını düşürmek için kesintisiz olarak canlı hayvan ve et ithalatı yapıyor. İthalatın başladığı 2010 yılında karkas etin kilosu 10 liradan 15 liraya çıktı diye ithalat başladı. Tam 14 yıldır ithalat devam etmesine rağmen kırmızı et fiyatlarındaki artış gündemden düşmedi. Her geçen gün fiyatlar daha çok arttı. Bugün dana karkas etin kilosu 360 liranın üzerine çıktı. Kuzu karkas 400 liranın da üzerinde.
Bu yılın başına kadar besilik ve kasaplık canlı hayvan ile et ithalatı hem özel sektör hem de özel sektör tarafından yapıldı. Et ve Süt Kurumu’nun geçmişte yaptığı ihaleler hep tartışma konusu oldu.
Tarım ve Orman Bakanlığı, 2024 yılı için planlanan 600 bin baş besilik sığır ithalatının doğrudan Et ve Süt Kurumu tarafından yapılacağını ilan etti. Böylece aracılar devreden çıkacak, özel sektör yerine devlet kendisi daha ucuza ithalat yapacak ve fiyatlar düşürülecekti. Mart ayı itibariyle Uruguay’dan gemilerle ilk havyamlar getirildi. Et ve Süt Kurumu yetkililerinin verdiği bilgiye göre Uruguay’dan besilik danaların kilosu 3,90 dolardan satın alındı. Besilik danalar, döner sermaye ve gümrük masrafları dahil üreticiye kilosu 6 dolardan satılmaya başlandı.
Et ve Süt Kurumu besilik hayvan ithalatı çalışmalarına başladığında özel sektör kilosu 4 dolara besilik hayvan ithalatı yapıyordu. İthalat özel sektöre kapatıldıktan sonra Et ve Süt Kurumu fiyatı 10 sent düşürdü. Fakat üreticiye satış fiyatı 6 dolara çıktı. Yani fiyat devlet eliyle artırılmış oldu.
Yılbaşından bu yana karkas etin kilosu yaklaşık 100 lira arttı
Ulusal Kırmızı Et Konseyi her hafta bölgesel bazda kombinalardan ve kesimhanelerden alınan yağsız dana ve yağsız kuzu fiyatlarını açıklıyor. Ulusal Kırmızı Et Konseyi’nin açıkladığı verilere göre Et ve Süt Kurumu kesimleri hariç 4 Ocak 2024 tarihinde ortalama dana bıçak fiyatı kilo başına 263 lira 89 kuruş iken 25 Nisan 2024 tarihinde 358 lira 71 kuruşa yükseldi. Et ve Süt Kurumu dahil edildiğinde bu fiyat 252 lira 98 kuruştan 344 lira 40 kuruşa çıktı.
Kuzu kesim fiyatındaki artı çok daha yüksek. 4 Ocak 2024 tarihinde Et ve Süt Kurumu hariç kilosu ortalama 275 lira 86 kuruş olan kuzu kesim fiyatı 25 Nisan 2024’te 413 lira 82 kuruşa çıktı. Et ve Süt Kurumu kesimleri dahil edildiğinde aynı dönemde kuzu kesim fiyatı kilo başına ortalama 259 lira 86 kuruştan 383 lira 73 kuruş oldu.
Artan maliyetler, hayvan varlığındaki azalma ve ithalatla artan besi hayvanı fiyatı et fiyatlarının artmasındaki en önemli faktör.
Et ve Süt Kurumu bir seferde yüzde 25 zam yaptı
Ramazan öncesi ve yerel seçimden önce kırmızı et fiyatı artışı yapanlar “fırsatçı” ilan edilirken, Et ve Süt Kurumu Ramazan Bayramı’ndan ve yerel seçimden sonra bir seferde satış mağazalarında uygun fiyata sattığı kırmızı ete ve beyaz ete ortalama yüzde 25 zam yaptı.
Dar gelirli vatandaşların ve özellikle emeklilerin geceden sıraya girerek saatlerce bekleyip almak istedikleri ete zam yapıldı.
Et ve Süt Kurumu sadece kırmızı ete değil sattığı beyaz ete de zam yaptı. Tavuk kanatın kilosu 110 liradan 138 liraya, pirzola 90 liradan 113 liraya çıkarıldı.
Ülke genelinde artan kırmızı et fiyatları tüketiciyi kısmen daha uygun fiyatlı beyaz ete yöneldi. Beyaz ete talep artınca orda da fiyat artışları yaşanmaya başlandı. Tüketici için et almak her geçen gün et almak daha da zorlaşıyor.
Sütçülerden inek kesimi uyarısı
Kırmızı et fiyatındaki artışın temel nedeni süt hayvancılığında yaşanan sorunlar. Çiğ süt fiyatı baskı altında tutulunca üretici para kazanamadığı için süt ineklerin kesiyor. İnekler kesilince hayvan varlığı azalıyor ve fiyatlar artmaya başlıyor. Sektörde uzun zamandır bozulan bu denge ülkeyi dışa bağımlı hale getirdi. Çözüm üretimi artırmaktır. Bunun için çiğ süt üreticisinden başlayarak üreticinin para kazanması ve üretimi sürdürmesi gerekiyor. Çiğ sütte sorunların çözümü bir yana her geçen gün daha da işin içinden çıkılamaz hale geliniyor.
Çiğ süt fiyatı hayvancılığa darbe vurdu
Tüm, Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği(TÜSEDAD) Yönetim Kurulu yaptığı açıklamada Ulusal Süt Konseyi’nin belirlediği çiğ süt referans fiyatının kabul edilemez olduğunu belirterek şu değerlendirmeyi yaptı: “ Ülke hayvancılığının süregelen sorunlarını defaten dile getiren; et fiyatlarındaki yükselişin sebebinin çiğ süt fiyatları olduğunu, dişi hayvanların kesiminin hızlanacağını son 4 yıldır her mecrada dile getiren derneğimiz, gelinen noktada Ulusal Süt Konseyi (USK) tarafından 15 Nisan 2024 tarihinde 13,50 TL/litre olan çiğ süt tavsiye fiyatını %8,51’lik artışla üstelik de 1 Mayıs’tan geçerli olacak şekilde 14,65 TL/litre olarak ilan etmesi üreticilerimiz için kabul edilebilir değildir. Enflasyonun %68,50 (TÜİK) olarak açıklandığı, yem ham maddelerinin %50’den fazlasının ithal edildiği ve tüm üretim girdilerinin hızla yükseldiği bir ortamda çiğ süt fiyatına %8,51’lik bir artış yapılmış olması USK’nın ülke hayvancılığına vurduğu bir darbedir.”
Et fiyatlarındaki artışın kaynağı düşü hayvan kesimi
Yapılan uyarılara rağmen dişi hayvan kesiminin ve et fiyatlarındaki artışın göz ardı edildiği belirtilen TÜSEDAD Yönetim Kurulu’nun açıklamasında :” Yıllardır yaptığımız tüm uyarılara, bilimsel ve çiftlik gerçeklerine göre açıkladığımız çiğ süt maliyetine rağmen hem Ulusal Süt Konseyi hem de çiğ sütü işleyen sanayicilerimiz, dişi hayvan kesimlerinden kaynaklı kırmızı et fiyatlarındaki yükselişi göz ardı etmektedir. Halbuki süt ve et üretimi birbirine bağlı 2 üretim koludur. Maliyetinin altında veya maliyet sınırında satış yapan üreticilerimiz hayvanlarını kestirerek üretimden çıkmaktadır. Bu durum herkesçe algılanmış net bir durumdur. Çiğ sütü işleyen ve süt üreticisinin tek alıcısı konumunda olan sanayicilerin ise, USK tarafından açıklanan tavsiye fiyatını da dikkate almayarak geriye dönük; Mart, Nisan ayları ve hatta Mayıs ayı için, kendi aralarında oluşturdukları fiyat düşürme politikası ile üretici fiyatını baskılama çabalarının olması ise oldukça üzücüdür.” bilgisine yer verildi.
Özetle, sütte başlayan ve çözülmeyen sorunlar kırmızı et üretiminin azalmasına ve fiyatların artmasına neden oluyor. Çözüm için başvurulan ithalat ise çözüm yerine sorunu daha da derinleştiriyor. Yapılması gereken ithalattan kurtulmak, yem başta olmak üzere dışa bağımlılığı azaltmak ve üretimi artıracak politikalar uygulamaktır.
Bu haber ile ilgili yapılan yorumlar
