Traktör fiyatları yüzde 30 arttı, çiftçi sıra bekliyor

Tarımla ilgili veriler hep tartışılıyor. Üretim maliyetlerinin yüksek, ürün fiyatlarının düşük olması çiftçinin üretim yapmasını zorlaştırıyor. Üretimdeki en önemli araçlardan birisi olan traktörde fiyatlar artıyor. Bu çiftçi için yeni bir maliyet demek. Bu yılın başından bu yana traktör fiyatları ortalama yüzde 30 oranında artmasına rağmen çiftçi yeni traktör almak için 1 ile 3 ay arasında sıra bekliyor. Sıra beklemek istemeyenler ise ikinci el traktöre yönelince orada da fiyatlarda ciddi artışlar oldu.

Araba fiyatlarındaki yüzde 100’ü bulan artış, Özel Tüketim Vergisi’nin artırılması, ikinci el otomobil fiyatlarının sıfır otomobil fiyatlarını geçmesi hemen her gün konuşuluyor.

Çiftçinin hem üretim hem de ulaşım aracı olarak kullandığı traktör fiyatları pek gündeme gelmiyor. Yılbaşından bu yana traktör fiyatlarında ortalama yüzde 30 civarında bir artış olduğu dikkat çekiyor. Bazı firmalar bu süreçte yüzde 15 zam yaparken bazıları yüzde 50’nin üzerinde zam yaptı. Otomobilde olduğu gibi traktörde de ikinci el piyasası daha hareketli. İkinci el traktör fiyatlarında da önemli artışlar oldu.

İkinci el traktör fiyatlarının artmasında geçen yıldan bu yana Suriye, Irak, Sudan, Afrika ve Balkan ülkelerine yapılan ikinci el traktör satışları da etkili oldu.

Üretim geçen yıla göre artıyor

Geçen yıl traktör üretimi son yılların en düşük seviyesine indi. Türk Tarım Alet ve Makineleri İmalatçıları Birliği(TARMAKBİR) verilerine göre, son 5 yılda traktör üretim verilerine bakıldığında 2016’da 66 bin 915 traktör üretildi. 2017 yılında 72 bin 32 traktör üretimi ile rekor kırıldı. 2018 yılında üretim 47 bin 689’a indi. 2019 yılı ise traktör sektörü açısından kayıp yıl oldu. Türkiye’nin 2019 yılı traktör üretimi 29 bin 539 adete geriledi. Bu son yılların en düşük üretimi oldu.

Bu yıl ise üretimde geçen yıla göre artış var. İlk 7 aylık üretim 22 bin 104 adete ulaştı. Geçen yıla göre bakıldığında 7 aylık dönemde traktör üretiminde yüzde 36.7 oranında artış var. Fakat bu aldatıcı olmasın son 5 yılın 7 aylık dönemleri değerlendirildiğinde üretimde yüzde 36.5 oranında düşüş var. 2016’da ilk 7 ayda 42 bin 933 adet traktör üretilmişti. 2017’de 40 bin 252 adet, 2018’de 36 bin 936 adet üretilmişken 2019’da aynı dönemde sadece 16 bin 165 traktör üretildi.

Yeni traktör ihracatında düşüş var

Traktör üretimi son 5 yıllık verilere göre, 2019’da en düşük seviyeye inerken, ihracat 16 bin 968 adet ile en üst seviyeye ulaşmıştı. Bu yılın ilk 7 aylık dönemine bakıldığında ihraç edilen traktör sayısı 8 bin 57 adet. Bu son 5 yılın en düşük seviyesi. 2016’da ilk 7 ayda 9 bin 37, 2017’de 8 bin 224,2018 yılında 8 bin 365 adet ihracat yapıldı. Geçen yıl ise ilk 7 ayda 10 bin 368 adet ile en yüksek sayıya ulaşıldı.

Geçen yıla göre traktör ihracatı ilk 7 aylık dönemde yüzde 22.3 oranında düştü. Son 5 yıla göre ise ihracattaki düşüş yüzde 9.3 seviyesinde.

Traktörde ÖTV yok, KDV yüzde 8

Massey Ferguson’un üreticisi AGCO Grubu’nun Türkiye Genel Müdürü Mete Has’a göre, otomobil fiyatlarındaki artışın en önemli nedenlerinden birisi Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)’ndeki aşırı artışlar. Traktörde özel tüketim vergisi yok. Sadece yüzde 8 oranında Katma Değer Vergisi(KDV) var. İkinci el traktörde ise KDV yüzde 1.

Avrupa Birliği dışındaki ülkelerden ithal edilen traktörlerde yüzde 21 vergi uygulanıyor. Özellikle Amerika, Hindistan, Çin, Japonya gibi ülkelerden yapılan traktör ithalatı bu yüzde 21 vergi nedeniyle büyük ölçüde azaldı.

Traktör parçalarını demonte şeklinde getirip Türkiye’de birleştirildiğinde, imal edildiğinde aksam ve motor için yüzde 13 ile yüzde 17 arasında vergi alınıyor. Bunlar da fiyatları etkiliyor. Fakat otomobildeki özel tüketim vergisi kadar etkili değil. Bu nedenle arabalarda fiyat artışı yılbaşından bu yana yüzde 100’ü aşarken traktördeki artış modellere göre yüzde 30 yüzde 40 seviyelerinde kaldı.

Yeni traktör için 1-3 ay sıra bekleniyor

Yeni traktör almak isteyen çiftçiler, modeline göre 1 ile 3 ay sıra beklemek zorunda. Bu nedenle otomobilde olduğu gibi traktörde de ikinci el satışlara yönelme var. Bu yönelme ikinci el traktör fiyatlarını artırdı.

İkinci el traktör fiyatlarını artıran bir diğer önemli faktör ise, Suriye, Irak, Sudan, Gürcistan, Balkan ülkeleri, Afrika ülkelerine yapılan ikinci el traktör satışı oldu. Sınır ticareti kapsamında Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki traktör bayileri komşu ülkelere ikinci el traktör satışı yapıyor. İzmir, Bursa bayileri bile bu ülkelere ikinci el traktör satıyor.

Geçen yıldan bu yana yurt dışına ikinci el traktör satışı artarak devam ediyor. Bu yılın 8 aylık döneminde 4-5 bin adet ikinci el traktörün yurt dışına satıldığı tahmin ediliyor. İkinci el traktörün satıldığı ülkeler, daha önceki yıllarda yeni traktör ihraç edilen ve bazı markaların çok iyi bilindiği ülkeler. Yedek parça sorunu yaşanmıyor. Fiyatı da uygun geliyor.

Avrupa’da kriz, Türkiye’de büyüme var

Avrupa Tarım Makinaları Birliği(CEMA)’ nin 2020 yılı ilk 6 aylık dönemi için Avrupa Birliği ülkelerindeki traktör kayıtlarına (tescillerine) ilişkin hazırladığı verilere göre, COVID-19, traktör tescillerini olumsuz etkiledi.

Ulusal makamlardan alınan rakamlara göre, 2020’nin ilk 6 ayında tarım traktörü traktör tescilleri, 2019’a göre yüzde 12,08 azaldı. Ocak ve Şubat’ta tescil rakamları 2019 ile aynı seviyelerde olurken, Avrupa’da yaşanan salgına paralel olarak traktör tescillerinde Mart’ta 2019’a göre yüzde 7.11, Nisan’da yüzde 25.81, Mayıs’ta yüzde 22.72 ve Haziran’da yüzde 12.03 düşüş kaydedildi.

Koronavirüs salgını, traktör satışlarında geleneksel olarak yüksek bir sezon olarak bilinen 2. çeyrekte 2019’a göre yüzde 19.96 azalmaya neden oldu. Verilere göre Almanya ve Fransa, Avrupa’nın en büyük iki traktör pazarı olarak kalmaya devam ediyor. Ancak, Almanya’da 2019’un ilk dönemine kıyasla tüm traktör kayıtları yalnızca yüzde 2.75 düşerken, Fransa’daki düşüş aynı dönemde yüzde 18.81, İtalya’da yüzde 17.98, Birleşik Krallık’ta yüzde 25.21 ve İspanya’da yüzde 25.62 oranında dramatik bir düşüş oldu.

Bu verilere bakıldığında Avrupa’da traktör satışlarında geçen yıla göre büyük düşüş yaşanırken, Türkiye’de satışlar geçen yıla göre artıyor. Bazı sektör temsilcilerinin iddiasına göre Türkiye, şu anda Avrupa’da satışları artan tek ülke konumunda.

Ekim zamanı ve yokluk sendromu

Türkiye’de traktör satışlarının artmasında önemli faktörlerden birisi sonbahar veya kışlık ekim zamanı olması nedeniyle traktör ihtiyacı var. Traktörünü değiştirmek veya yeni almak isteyenler için piyasa açısından fırsat zamanı olarak değerlendiriliyor. Fakat, traktör almak isteyenler aynı zamanda “yokluk sendromu” yaşıyor. Traktör alıcısı ya bulamazsam, alamazsam endişesi yaşıyor.

Traktör üreticileri ne diyor?

Türkiye traktör pazarının en büyük üreticisi ve en fazla pazar payına sahip olan TürkTraktör yetkilileri pazardaki gelişmelere ilişkin değerlendirmeleri özetle şöyle:

“Genel ekonomideki gidişata paralel olarak traktör fiyatlarında da kaçınılmaz şekilde artış yaşanmaktadır. Kur ve enflasyonun etkilediği girdi maliyetleri baz alındığında, fiyat artışları toplamda hala maliyetteki artışların altında seyretmektedir.

Traktör pazarı, 2019 yılında tarihi düşük seviyelere inmiştir. Bu dönemden başlamak üzere 2.el traktör pazarı canlılığını korumuş ve 2020 yılında artan sıfır traktör satışlarına paralel olarak da ikinci el pazarında hareket artarak devam etmiştir.

Mekanizasyonun önemli bir parçası olan traktör satışlarında sadece yüzde 8 oranında KDV uygulanmaktadır.

Başka bir çok endüstride olduğu gibi Covid-19 kaynaklı olarak traktör üretimindeki parça tedariğinde, Nisan ayından itibaren aksamalar yaşanmaya başlamıştır. Temelde, yurtdışından tedarik edilen malzemelerde ortaya çıkan bu aksama, pazardaki toplam üretimi olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Parça tedariğinde yaşanan bu problemlerden ötürü, dönem dönem pazarda traktör bulunurluğunda beklemeler ortaya çıkmaktadır.”

Özetle, traktör satışlarında otomobildeki kadar olmasa da hem fiyat artışı var hem de çiftçiler yeni traktör almak için 1 ile 3 ay arasında sıra bekliyor. Beklemek istemeyen çiftçiler ikinci el traktöre yöneldiği için ikinci el fiyatları artıyor. Tarımda bir çok soruna rağmen çiftçinin üretim yapabilmek için traktörde sıra beklemesi, yüksek talebin nedenleri ayrıca incelenmesi gereken bir konu.