Bu haberde ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.
Türkiye’nin Sudan’da tarımsal üretim yapma macerası 10 yılın sonunda hüsranla sonuçlandı. İlk olarak Mehdi Eker’in Tarım Bakanı olduğu dönemde çalışmalar başladı. Recep Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı, Ahmet Davutoğlu’nun Başbakan, Mehdi Eker’in Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı olduğu 2014’te Sudan ile tarımda işbirliği anlaşması imzalandı.
Anlaşma ile Türkiye, Sudan’da 780 bin 500 hektar araziyi 99 yıllığına kiralayacak ve tarımsal üretim yapılacaktı. Daha sonra 2018’de Ahmet Eşref Fakıbaba’nın Tarım Bakanı olduğu dönemde Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi kuruldu. Toplam 10 milyon dolar sermaye ile kurulan şirketin yüzde 80’ni Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne, yüzde 20’si Sudan’a ait. Sudan’da yaşanan darbe ve iç savaşın da etkisi ile 10 yıllık sürede tarımsal üretim yapılamadı. 1 Aralık 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi tasfiye edildi. Böylece Sudan macerası üretim yapılamadan bitti. Bu konuda ayrıntılı bir haberi dün paylaşmıştım.
Eski Bakan Çelik’ten Sudan çıkışı
Türkiye’nin Sudan’da tarımsal üretim yapma macerasının bitmesi konusundaki haberimiz üzerine eski Tarım Bakanı Faruk Çelik bir bilgi notu gönderdi. Notu okuduktan sonra kendisini telefonla aradım, görüşlerini sözlü olarak da anlattı.
Eski Bakan Faruk Çelik, Sudan’da tarımsal üretim yapılması fikrinin doğru olduğunu ancak projenin doğru uygulanmadığını söyledi. Başarısızlıkla ilgili haberlerde adının yer almasından şikayetçi olan Çelik, Sudan’da arazi kiralanması, şirket kurulması, yönetim kuruluna atama yapılmasının hiçbirisinin kendi döneminde olmadığını söyledi.
Çelik’ten 5 maddelik açıklama
Sudan’da tarım arazisi kiralanması ile ilgili kamuoyunda tartışılan konuya dair bazı hususları açıklama gereği duyduğunu belirten Çelik’in notu aynen şöyle:
1-Sudan’da tarım arazisi kiralanması haberlerde geçtiği gibi 2013 yılında Sn Mehdi Eker’in Bakanlığı döneminde gerçekleşmiştir. Arazi 99 yıllığına TİGEM TARAFINDAN İŞLETİLMEK ÜZERE kiralanmıştır.
2- Arazide tarım yapılması arazi teslimindeki süreçlerin uzaması nedeniyle Bakanlığım döneminde gerçekleşmemiştir. Bu nedenle de Bakanlığım döneminde arazi ile ilgili özel bir yapılanmaya gidilmemiştir, şirket vb. bir oluşum kurulmamıştır.
3- 17 Ocak 2018’de Sn A.Eşref Fakıbaba’nın Bakanlığı döneminde TİGEM DIŞINDA BİR ŞİRKET KURULMUŞ ve yönetim kurulu üyeliklerine atama yapılmıştır. Ancak, bakanlık ile ilgili olumsuz verilen haberlerde Fakıbaba’nın adı geçirilmeme politikası bu seferde es geçilmemiş.
4- Sn Pakdemirli’nin döneminde yönetim kurulu üyelikleri yenilenmiş, arazi de anlaşılan devralınmış.
5- Son Cumhurbaşkanlığı kararı ile şirket tasfiye edilmiş ve haklar TİGEM e devredilmiştir. Kiralama ile ilgili bir kararda değişiklik bulunmamaktadır.”
Araziyi kiralayan, şirketi kuran ve atama yapan Bakanları yazın
Eski Tarım Bakanı Faruk Çelik kendi döneminde arazinin kiralanması, şirketin kurulması, yönetim kurulu üyelerinin atanması olmadığını belirttiği notun devamında şunları yazdı: “Ali Ekber bey iyi günler diliyorum. Yukarıda ifade ettiğim gibi ne arazinin kiralanması ne de şirketin kurulması, yönetim kurul üyelerinin atanması benim dönemimde olmamıştır. Ama her dönem olduğu gibi bir olumsuzluk varsa benim resmim ve ismim söz konusu oluyor keşke kiralayan ve özellikle de şirketi kurup yönetim kurularını atayan Bakan’ları yazsaydınız. Ama Faruk Çelik’in ismi geçmeyince haber değeri olmuyor herhalde !!! Siz gerçekten araştırmacı bir gazetecisiniz ama.”
Olumsuz haberlerde adının geçmesini istemiyor
Bu notu aldıktan sonra eski Bakan Faruk Çelik’i telefonla aradım. Haberimde kendisinin “ Sudan konusu bir vizyon meselesidir” sözünü bakanlığın internet sitesinden alarak yazdığımı ve arazinin kiralanması, şirketin kurulması, yönetim kuruluna atama yapılması ile ilgili bir şey yazmadığımı anlattım. Kendisi ile ilgili haberimde olumsuz bir söz olmadığını söyledim. Çelik, benim araştırmacı bir gazeteci olarak tarıma büyük katkı sağladığımı beni kastetmediğini söyledi. Olumsuz haberlerde kendisinin adının, fotoğrafının kullanılmasından rahatsız olduğunu bazı bakanların korunduğunu iddia etti.
Sudan projesi doğru, uygulama yanlış oldu
Sudan’da arazi kiralamanın doğru ama uygulamanın doğru yapılmadığını belirten Çelik; “Bu gerçekten bir vizyon meselesi. Dünyada arazi kiralayan ilk ülke biz değiliz. Başka ülkelerde tarım yapmak yanlış değil. Proje doğru, uygulama doğru yapılmadı.” dedi.
Bakanlığı döneminde ilk kez atıl tarım arazilerini gündeme getirdiğini, planlama ile ilgili önemli adımlar attığını, hayvancılık konusunda ihtisas bölgelerinin belirlendiğini ifade eden Çelik, Milli Tarım Politikası ile kendi döneminde birçok çalışmanın yapıldığını da hatırlattı. Çelik: “Şimdi atıl arazilerin değerlendirilmesi için yasal düzenlemeler yapılıyor. Planlama yapılacak deniliyor. Biz bunların hepsini hazırladık. Bazılarını başlattık. Ama sonra görevimiz bitince bunlar sürdürülmedi. Şimdi ilk kez yapılıyor gibi anlatılıyor” diye konuştu.
Bu haber ile ilgili yapılan yorumlar
Eğer (bence yanlış olan) proje başarılı olsaydı o günden bu güne gelmiş geçmiş bütün bakan,bakan yardımcısı,genel müdür hepsi be yaptım derdi.
Ama şimdi hepside görmedim,duymadım,bilmiyorum,ben yapmadım diyor.
Yazık bu ülkeye.
Bu ülkeye niye yazık oluyor ki ??? Proje başka bir ülkede, haberi nasıl okuyorsunuz :))
Türkiye’deki çiftçi ne .. yedide sudan mı kaldı
Faruk beyin uyarısı ile arazinin halen kullanım hakkı kiralama suretiyle Türkiyede olduğu anlaşılıyor. Sadece işin yönetim şekli değişmiş öyle görünüyor.