Çiğ sütte temel destek 20 kuruş

Hayvancılık destekleri 2024-2025 ve 2026 yılını kapsayacak şekilde 3 yıllık açıklandı. Resmi Gazete’nin 26 Temmuz 2024 tarihli sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 2024 yılı destek miktarları da açıklanmış oldu. Yeni destekleme modelinde katsayı ve performansa göre destekler verilecek.

Destekler iki ana grupta verilecek. Temel destekler başlığı altında büyükbaş hayvancılık, küçükbaş hayvancılık, arıcılık ve ipek böceği için temel destek miktarları belirlendi. Aile işletmesi, genç ve kadın girişimci, birinci derecede tarımsal örgüt üyesi, planlama bölgelerinde bu faaliyetleri yapanlara belirlenen katsayı ile ilave destek verilecek. İkinci ana grup destekleri ise “Ürün geliştirme desteği” başlığı altında çiğ süt, besilik erkek sığır (karkas) ve tiftik üretimi destekleri yer alıyor. Ürün geliştirme desteğinde ayrıca suni tohumlama, soy kütüğü, yerli sperma, ari işletme gibi konularda ilave destekler ödenecek.

Resmi Gazete’nin 26 Temmuz 2024 tarihli sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde 2024 yılı için çiğ süt desteği hariç diğer tüm destek kalemlerinde “temel destek miktarı” belirlendi. Kararnamede de bu destekler yer alıyor. 2023 yılı desteklerine göre de iyi kötü artışlar var. Örneğin buzağı başına ödenen temel destek buzağı başına 750 liradan 1000 liraya çıkarıldı.

Çiğ süt desteği 2025’te uygulamaya girecek

Çiğ sütte ise temel desteğin ne kadar olduğu kararnamede yer almadı. Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve hayvancılık desteklerinin tamamının yer aldığı tabloda çiğ süt için öngörülen temel destek litre başına 20 kuruş. Katsayı ve performansa göre destek miktarı artacak.

Halen uygulanan destek miktarlarına bakıldığında 2023 yılında ve 2024 yılının ilk döneminde (Ocak-Şubat-Mart) sıcak süt için litre başına 15 kuruş, soğuk süt için 30 kuruş,kendi tankında soğutan üreticinin sütüne litre başına 40 kuruş ve soğutulmuş sütünü üretici örgütü üzerinden pazarlayan üreticiye ise litre başına 50 kuruş destekleme ödendi.
Kararnameye göre, hayvancılıkta bütün destekler 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girerken en fazla sorun yaşanan çiğ sütte yeni destekler 1 Ocak 2025’ten itibaren yürürlüğe girecek.

Üretici ne kadar destek alacak?

Resmi Gazete’de yayınlanan kararnamede temel destek yer almazken katsayılar belirlendi. Hayvancılık Genel Müdürlüğü’nün hazırladığı tablodaki veriler kararname’deki katsayılarla çarpılınca üreticinin alacağı çiğ süt desteği özetle şöyle olacak:

Kararnameye göre, 1/1/2025 tarihinden itibaren, üretmiş olduğu çiğ sütü 17/12/2011 tarihli ve 28145 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay işlemlerine Dair Yönetmelik kapsamındaki süt işleme tesislerine satan ve 5 inci maddede yer alan bir tarımsal amaçlı örgüte üye/ortak olan üreticilere; manda, koyun, keçi ile niteliğine ve pazarlama şekline göre inek sütüne, Bakanlığın belirleyeceği dönemler ve kriterler ile üretim maliyeti dikkate alınarak belirlenen birim tutarlar üzerinden temel destek ödemesi yapılacak.
Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü’nün hazırladığı destekleme tablosuna göre bu temel destek litre başına 20 kuruş olacak.

Temel destek şartlarını sağlayan üreticilere belirtilen katsayıların temel destek tutarı ile çarpımından elde edilen tutar ilave edilerek destekler ödenecek. Katsayı oranları şöyle:

1- Destekleme amaçlı veri tabanlarında inek ve mandalardan günlük olarak en fazla toplam 430 litre, koyun ve keçilerden ise günlük olarak en fazla toplam 100 litre çiğ süt üreten ve onaylı bir süt işleme tesisine satan işletmelerin sütü için ilave 0,3 katsayı uygulanacak. Yani bu işletme çiğ sütte litre başına 6 kuruş ilave destek alacak.

2- Destekleme takvim yılı başlangıcı itibarıyla üzerinde işletme kaydı bulunan; kadın üreticilerin veya son takvim gününde 41 yaşından gün almamış üreticilerin ürettikleri süt için ilave 0,3 katsayı uygulaması ile litre başına 6 kuruş ilave destek alabilecek.

3- Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu tarafından süt havzası olarak belirlenen Amasya, Çorum, Tokat, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Muş, Erzurum ve Tunceli illerinde üretilen süt için ilave 0,4 katsayı ile litre başına ilave 8 kuruş ödeme yapılacak.

4- Manda, koyun, keçi sütü için ilave 0,8 katsayı uygulanarak litre başına ilave 16 kuruş destek ödemesi yapılacak.

5- Çiğ sütü kendi tankında soğutarak direkt onaylı süt işleme tesisine satan üreticinin sütü için ilave 2 katsayı uygulanarak litre başına ilave 40 kuruş destek ödenecek.

6- Birinci derece tarımsal amaçlı örgütler üzerinden pazarlanan süt için ilave 2 katsayı uygulanarak ilave 40 kuruş, diğer tarımsal amaçlı örgütler üzerinden pazarlanan süt için ilave 1,5 katsayı ile litre başına ilave 30 kuruş destek ödenecek.

7- Hastalıktan ari işletmeler veya Avrupa Birliği onaylı işletmelerde üretilen süt için ilave 3 katsayı uygulanarak litre başına 60 kuruş destekleme yapılacak.

Hayvancılık destekleri ve çiğ süt desteği

Üretici 3 kriterden en yüksek olanın desteğini alacak

Çiğ sütü kendi tankında soğutarak direkt onaylı süt işleme tesisine satan üreticinin sütü için ilave 2 katsayı. Birinci derece tarımsal amaçlı örgütler üzerinden pazarlanan süt için ilave 2 katsayı, diğer tarımsal amaçlı örgütler üzerinden pazarlanan süt için ilave 1,5 katsayı uygulanacak. Hastalıktan ari işletmeler veya Avrupa Birliği onaylı işletmelerde üretilen süt için ilave 3 katsayı uygulanacak. Ancak bir üretici veya işletme bu 3 kriteri de yerine getiriyorsa sadece en yüksek desteği alabilecek. Yani, çiğ sütü kendi tankında soğutarak direkt onaylı süt tesisine satıyorsa 40 kuruş ilave destek alacak. Bu üreticinin işletmesi hastalıktan ari işletmeyse 60 kuruş ilave destek alacak. Ancak bu desteklerden sadece en yükseğini yani 60 kuruş alacak, ayrıca 40 kuruş almayacak.

Özetle, hayvancılığın kanayan yarası çiğ sütte verilecek bu destekler sorunları çözmeye yetmeyecek. Üretici bugünlerde sütünü satamıyor. Çiğ süt fiyatı zaten maliyetin altındaydı daha da düşürülerek 10-12 liraya geriledi. Üretici bir kez daha para kazanamadığı için ineklerini kestirmek zorunda kalıyor. Bunlar yaşanırken çiğ süt desteklerinin 1 Ocak 2025’te yürürlüğe girmesi yanlış. Desteklerin hemen devreye girmesi ve artırılması gerekiyor. Çiğ sütte bir kriz olduğunu Tarım ve Orman Bakanlığı da kabul ediyor. Bu nedenle müdahale alımına başladı. Sütte sorun çözülmezse etteki sorun daha da büyür. Son 15 yılda bunu defalarca gördük.