Bakan Pakdemirli: “Soğan,patates ithal etmemek için ihracat izne bağlandı”

Bakan Pakdemirli:”Soğan,patates ithal etmemek için ihracat izne bağlandı”

Yıllardır yapılamayan üretim planlaması nedeniyle soğan ve patateste yaşanan fiyat istikrarsızlığına bu kez ihracata sınırlama getirilerek çözüm aranıyor. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, geçen sezon yaşanan sıkıntıları tekrar yaşamamak için soğan ve patates ihracatının izne bağlandığını söyledi.

Soğan ve patates ihracatı izne bağlandı. İthalatın serbest ihracatın ise Tarım ve Orman Bakanlığı iznine bağlanmasına patates sektörü sert tepki gösterdi. Tarım ve Orman bakanı Bekir Pakdemirli, Türkiye’nin kendi üretiminin tüketime yeterli olduğunu, hasat dönemine kadar ithalat yapmamak için ihracatın izne bağlandığını söyledi.

Ticaret Bakanlığı’nın 7 Ocak 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan tebliği ile kuru soğan, taze veya soğutulmuş (tohumluk hariç) patates ihracatı izne bağlandı. Kuru soğan ve patates ihraç edecekler önceden Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan izin almaları gerekiyor.

Patates ve soğan üreticileri ve tüccarlar alınan bu kararın depolardaki ürünü çürüteceğini ve fiyatların düşmesi nedeniyle önümüzdeki ekim döneminde soğan ve patates üretiminin azalacağını iddia ediyor. İthalatın serbest yapılırken ihracatın izine bağlanarak dolaylı olarak yasaklandığını vurgulayan sektör temsilcileri, ihracatın sadece Suriye ve Irak’a yapılabildiğini ifade ediyor.

İthalat yapmamak için ihracata sınırlama

Patates ve kuru soğanın ihracatının bakanlık iznine bağlanmasını DÜNYA’ya değerlendiren Tarım ve Orman bakanı Bekir Pakdemirli, geçen sene yaşananlardan ders alarak önlem aldıklarını söyledi. Pakdemirli: ” Son 5 yıla bakıldığında patateste fiyat krizleri yaşıyoruz. Üreticilerden fiyat düşük ihracat yapalım talepleri var. Bunun için siyasetçileri de devreye sokarak Ticaret Bakanlığı’ndan ihracat teşviki almak için girişimlerde bulunuyorlar. Siyasetçiler de yardımcı oluyor ve ihracat için teşvik de alıyorlar. Fakat geçen yıl yaşananları biliyoruz ve bundan ders çıkardık. Şimdi önümüzdeki Mayıs ayına kadar patates hasadı yok. Mevcut üretim bizim ihtiyacımızı karşılıyor. Biz bunu ihraç edersek geçen sene olduğu gibi stoklar eriyince astronomik rakamlar görebiliriz. Bu nedenle elimizde yerli ve milli ürünümüz varken onu satıp sonra daha pahallıya ithalat yapmak doğru değil. Bu nedenle hasat öncesi ithalat yapmamak için ihracata yönelik böyle bir önlem aldık” dedi.

Yasak değil,tedbir getirdik

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli alınan kararın bir yasaklama olmadığını belirterek : ” Bu yasaklama değil,sadece bir tedbir. Bize başvuracaklar ve değerlendirdikten sonra karar vereceğiz. Biz de piyasanın durumuna, yapılmak istenen ihracat miktarına göre karar vereceğiz. Kontrollü bir ihracat olabilir. Bu tamamen stok durumuna,piyasanın, fiyatların seviyesine göre olacak. Biz bakanlık olarak üreticiyi de tüketiciyi de koruyan bir sistem olsun istiyoruz. Elimizdekini ucuza ihraç edip sonra daha pahallıya ithaş etmek istemiyoruz.” yorumunu yaptı.

Üretim bir miktar etkilenebilir

Fiyatların düşmesi ile gelecek üretim döneminde çiftçinin patates üretiminden vazgeçmesini de değerlendiren Pakdemirli sözlerini şöyle sürdürdü: ” Şu anda mal üreticide değil. Büyük üreticilerin depoları varsa bir miktar ellerinde olabilir. Fakat büyük bölümü tacirlerin elinde. Genelde üretici tarlada alım satımı bitiriyor. Bu nedenle bu karar üreticiyi doğrudan etkilemez. Üretici harmanda oluşan fiyatla ürününü sattı. Sözleşmeli üretim yapan zaten sözleşmeye göre fiyat alıyor. Şu anda mal tacirde ve fiyat artış veya düşüş riski onları daha çok ilgilendiriyor. Üretici ancak dolaylı bir miktar etkilenebilir. Fiyat düşük olunca acaba patates eksem mi ekmesem mi diye düşünür. Fakat bu karar büyük ölçüde verilmiştir. Yani ihracat kararı üreticiye dolaylı bir etkisi olabilir.”

Üretici ve tüccar tedirgin

Patates üreticileri ve tüccarlar ise alınan karardan tedirgin olduklarını belirterek, depolardaki 1.5 milyon ton patatesin çürüyeceğini iddia ediyor.Geçen yıl fiyatın yüksek oluşması nedeniyle üretimde yüzde 10’a varan oranda artış olduğunu vurgulayan patates tüccarları, Tarım ve Orman Bakanlığı yetkilileri ile görüştüklerini ancak olumlu sonuç alamadıklarını söyledi. Tüccarların anlattıkları özetle şöyle: ” Bakanlık yetkilileri patates soğan işini bilmiyor. Üretimde planlama yapmak yerine alınan kararlarla fiyatta istikrarsızlık oluşuyor. Hem üretici hem de tüketici zarar görüyor. Bakanlık yetkilileri 100 bin ton patates çürüse ne olur? diyecek kadar konuya yabancılar. Ayrıca geçen sene Cumhurbaşkanından fırça yedikleri için bu sene aynı olay yaşanmasın diye böyle bir önlem aldılar.”

“İthal patatesler ekildi hastalık yayıldı” iddiası

Patates sektörü temsilcilerinin iddiasına göre geçen yıl patates fiyatının artması ile ithal edilen patateslerin bir bölümü kayıt dışı olarak ekildi..Tohumluk olamayan bu patatesler hastalıkların yayılmasına neden oldu. Ayrıca şu anda piyasada bu patatesler çok ucuz fiyata satılıyor. Toptan piyasasında kilosu 50 kuruşa da patates var,1.3 liraya da patates var. Makas hiç bu kadar açılmamıştı. Normalde kaliteye göre yüzde 10-15 fiyat farkı olur. Hiç bir zaman 2-3 kat fiyat farkı olmaz. İthal patates ekilerek elde edilenlerin kalitesi çok bozuk olduğu için ucuza satılıyor. Bakanlığın buna müdahale etmesi gerekir.

Planlı üretim olmayınca dış ticaret önlemleri devreye giriyor

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli ve sektör temsilcilerinin anlattıkları dikkate alındığında patates ve soğanda üretim planlaması yapılamayınca bazı yıllar ithalatla bazı yıllar ihracatla piyasa dengelenmeye çalışılıyor. Yani tarım politikası ile çözülmesi gereken sorunlar dış ticaret politikasıyla çözülmeye çalışılıyor. Bu da her iki üründe de istikrarsızlığa neden oluyor. patates ve soğan üreticileri genellikle fiyata bakarak üretim kararı verir. Fiyat istikrarsızlığı beraberinde üretim ve dış ticarette de istikrarsızlık getiriyor. Yapılması gereken soğan ve patates üretiminin tohumdan başlanarak planlanması.

Kuru soğan üretim ve dış ticareti

Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Üretim verilerine göre, 2018 yılında 1 milyon 930 bin ton olan kuru soğan üretimi 2019’da yüzde 13.9 artışla 2 milyon 200 bin tona yükseldi.

Türkiye soğan üretimi

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’nin kuru soğan üretimi tüketimi karşılayacak nitelikte . İthalatta 2018 yılı ekstrem bir yıl oldu. Kuru soğan ihracatı ise yıllık ortalama 100 bin ton civarında. Kuru Soğan ithalatında gümrük vergisi oranı yüzde 49.5 seviyesinde..

Kuru soğan ihracatının büyük bölümü Irak’a yapılıyor. 2018 yılında ihracatın yüzde 51’i Irak’a gerçekleştirildi.

Türkiye soğan dış ticareti

Kuru soğan ithalatı ise 2019 yılı Ekim ayı itibari yüzde 50’si Mısır’dan ve yüzde 33’ü Özbekistan’dan yapıldı.

Patates üretim ve dış ticareti

Patates üretimi 2000’li yıllara kadar önemli bir gelişme gösterdi. Üretim 1999 yılında 6 milyon tona, ekilen alan 220 bin hektara kadar çıktı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2018’de 4 milyon 550 bin ton olan patates üretimi 2019’da yüzde 9.4 artışla 4 milyon 979 bin ton oldu. Yıllık ihtiyacın ise 4 milyon 700 bin ton olduğu tahmin ediliyor.

Türkiye patates üretimi

Patateste Türkiye kendine yeterli ve ortalama yıllık 200 bin ton ihracat yapılıyor. Ancak 2018 üretim yılında kuru soğanda olduğu gibi fiyatların yükselmesi ile ithalat yapıldı.Tarım Bakanlığı verilerine göre, 2018 yılında patates ithalatı toplam 22 bin ton olurken bunun yüzde 86’sı tohumluk olarak ithal edildi. İhracat ise 260 bin ton olarak gerçekleşti. Patates ithalatında gümrük vergi oranı yüzde 19.3’tür.

Türkiye patates dış ticareti

Taze patates ihracatının yüzde 55’i Irak’a, yüzde 29’u Suriye’ye yapıldı.

2018 yılı toplam 13 bin 856 ton tohumluk patates ihracatının yaklaşık 13 bin tonu Azerbaycan’a gerçekleştirildi.

En çok patates tohum ithalatı yapılan ülkeler; Hollanda, Fransa ve Almanya’dır. Tohum ithalatının yüzde 87’si bu üç ülkeden sağlanıyor