ABD Tarım Bakanlığı’ndan “Türkiye Narenciye Raporu”

Narenciye sektöründe yaşanan sorunlar Amerika Tarım Bakanlığı tarafından hazırlanan “Türkiye Yıllık Narenciye Raporu”na da yansıdı.

Amerika Tarım Bakanlığı Türkiye narenciye sektörü ile ilgili kapsamlı bir rapor yayınladı. Raporda yüksek girdi maliyetleri, düşük fiyat nedeniyle limon ve mandalina ağaçlarının kesilmesine neden olduğu ifade edildi.

Raporda Türkiye’de meyve sebze fiyatlarının yüksek olması hatırlatılarak ilkbahardaki olumlu hava koşulları ve son yıllarda oluşturulan yeni meyve bahçeleri nedeniyle 2023/2024 sezonunda Türkiye’deki narenciye üretiminin yaklaşık yüzde 90 artarak 7 milyon tona ulaşması beklendiği ifade edildi.

Üretim artışı, yüksek girdi maliyetleri ve düşük fiyat konusuna dikkat çekilen Raporda özetle şu bilgilere yer veriliyor: “ Üretimdeki artışa rağmen üreticiler tarafından 2023 baharında yağışların az olması nedeniyle kalite ve meyve iriliğinde sorunlar yaşandığı bildiriliyor. Olağan dışı iklim koşulları 2023/24 sezonunda aşırı üretime yol açarak mahsul kalitesini olumsuz etkilemiş, bu nedenle narenciye üreticilerinin ürünlerini daha düşük fiyatla ve üretim maliyetinin altında satması gerekiyor. Yüksek girdi maliyetleri ve düşük satış fiyatları nedeniyle limon ağaçları üreticiler tarafından kesiliyor ve ekim alanları daha karlı olan diğer bahçe bitkilerine dönüştürülüyor. Aynı durumun mandalina ağaçlarında da görülmesi bekleniyor. Ayrıca soğuk zincir lojistiğinin yeterli olmaması nedeniyle yüzde 10-15 civarında verim kayıplarının olduğu bildiriliyor. Türk narenciye üreticilerine göre bu yılki hasat, artan üretim maliyetleri, ihracat pazarlarındaki ekonomik belirsizlikler ve İspanya, Mısır, Fas gibi rakip pazarlardaki verim artışlarının ihracat fiyatlarının düşmesine yol açması nedeniyle özellikle zor geçti.”

Üretim maliyetleri çok arttı

Amerika Tarım Bakanlığı’nın Narenciye Raporu’nda üretimdeki yüksek girdi maliyetlerindeki artışlara vurgu yapılarak: “ 2023/2024 sezonunda üretim maliyetleri, artan girdi fiyatları nedeniyle önceki yıla göre önemli ölçüde arttı. Çiftçilere göre, gübreleme, zararlılarla mücadele ve sulama yoluyla ağaçların bakımı için yoğun çaba sarf edilmesi gerekiyor. Artan enerji, yakıt ve elektrik maliyetlerinin yanı sıra artan işçilik maliyetleri de narenciye ve portakal suyu üreticilerinin temel sorunları haline geldi.

Akaryakıt fiyatları 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 75,5 oranında arttı. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre tarımsal girdi fiyatları 2023 yılı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 40,97 arttı. Öte yandan işçi asgari ücreti 2023’te yüzde 220 arttı.” bilgisine yer verildi.

İhracatçıların kur ve pazar endişesi

Raporda, ihracatçıların döviz kuru ve ihracat pazarları ile ilgili endişeleri ise özetle şöyle ifade ediliyor:

“İhracatçılar, perakende piyasalarındaki ve üretici fiyatlarındaki yüksek yurt içi enflasyona rağmen istikrarlı döviz kurları nedeniyle ihracat kapasitelerinin ve kar marjlarının her geçen yıl azaldığını belirtiyor. Ayrıca, üretim fazlasının diğer ihracatçı ülkelerle rekabeti ve artan ihracat maliyetlerini aşmak amacıyla Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nden ihracat sübvansiyonları talep edildiği kaydedildi.

İhracatta ton başına 80 dolar DFİF verilmeli

Üreticiler ve ihracatçılar ayrıca ton başına 80 dolar olması gereken Destek Fiyat İstikrar Fonu’nun (DFIF), fazla üretimle ilgili gelecekteki karlılıkları açısından kritik önem taşıdığını belirtiyor.

DFIF, Türkiye’de ülke ekonomisi, üretim ve istihdam açısından önemli görülen sektörlerin desteklenmesini ve tarımsal girdilere destek sağlanmasını amaçlayan, 1980 yılında bütçe çerçevesinde kurulan bir fondur.

İhracatçılar ayrıca DFIF sağlanması durumunda paketleme tesislerinin Çin gibi uzak ihracat pazarlarına meyve göndermesine olanak sağlanacağını belirtiyor.

Rusya pazarında yaşanan sorunlar

Rusya-Ukrayna savaşı, Rus rublesindeki değer kaybı, artan ihracat maliyetleri, pestisit nedeniyle reddedilen meyveler ve ihracat kredilerine ulaşmada yaşanan zorluklarla birlikte Türk ihracatında ihracat zorlukları yaşanmaya devam ediyor.

Ancak bazı Avrupa ülkelerinden gelen ihracat yaptırımları nedeniyle Türk ihracatçılar Rusya’ya ihracatlarını artırabilecekleri konusunda umutlu olmaya devam ediyor.
Türk narenciye ihracatçılarının da Çin’in Rusya’ya narenciye ihracatında artan gücünden kaygıları var. Zira Türkiye, Rusya’nın ithal ettiği toplam narenciyenin yüzde 60’ını ihraç ediyor.

Ayrıca Güney Afrika, Mısır, Fas ve İran’ın Azerbaycan’a narenciye ihracatında Türkiye’ye rakip haline geldiğine inanıyorlar. Bu nedenle ihracatçılar meyvelerinin kalitesinin çok önemli olduğunu düşünüyor.”

Ürün bazında değerlendirmeler

Portakal:

2023/2204 sezonunda portakal rekoltesinin, 2023 baharındaki olumlu hava koşulları nedeniyle yüzde 31 artarak 1,73 milyon tona yükseleceği tahmin ediliyor. Verim artışının özellikle toplam portakal üretiminin yüzde 70’ini oluşturan Washington çeşidinde olması bekleniyor. Verim artışı en çok Ege Bölgesi’nde görülecek.

Çiftçideki portakal fiyatları önceki sezona göre yüzde 20 düştü ve raporun hazırlandığı dönemde 8-10 TL/kg (0,2-0,3$) seviyesinde yer alıyor, ancak perakende fiyatları 20-25 TL/kg (0,7-0,9$) gibi yüksek bir seviyede.

Akdeniz meyve sineği kalite ve miktar kayıplarına neden olan önemli bir sorun olmaya devam etmektedir.

2023/24 sezonunda, artan üretim nedeniyle portakal tüketiminin 1,4 milyon tona çıkması bekleniyor, ancak artan nakliye ve elektrik ve paketleme gibi piyasa maliyetleri nedeniyle perakende piyasa fiyatları hala yüksek.

2023/24 sezonunda portakal ihracatının, artan rekolte ve dış taleple bağlantılı olarak önceki sezonla karşılaştırıldığında yüzde 39,7 artışla 246 bin ton olması bekleniyor.
Rusya, Irak ve Ukrayna Türkiye’nin ana portakal ihracat pazarlarıdır.
Yerli üretim fazlası nedeniyle 2023/24 sezonunda portakal ithalatı 30 bin ton

Mandalina:

2023/24 sezonunda, mandalina üretiminin yüzde 55 artarak 2,88 milyon tona yükseleceği tahmin ediliyor.

Üretici fiyatları 7-8 TL/kg (0,2$) seviyesinde ve üreticiler hala yüksek üretim maliyetlerini telafi edemiyor. Öte yandan tüketici fiyatları da bir önceki yıla göre yüzde 100 artışla 20-30 TL/kg (0,70-1 Dolar) gibi yüksek seviyelerde yer alıyor.
Türk üreticiler hasat döneminde iş gücü sıkıntısından endişe ederken, işçiler de yevmiyelerin düşüklüğünden şikayetçi.

Mandalina Türkiye’de en çok üretilen narenciye olup, mandalinanın yüzde 84’ü Akdeniz bölgesinde üretilmektedir.

Mandalina üreticileri aynı zamanda işgücü sıkıntısı ve yakıt, elektrik, gübre ve bitki koruyucular gibi artan girdi maliyetleriyle de mücadele ediyor. Yetiştiricilere göre mandalina üretimi en pahalı meyvedir. Üretici fiyatlarının üretim maliyetlerinin altında kalması nedeniyle, 2023/24 sezonunda mandalinaların yaklaşık üçte biri hasat edilmeden meyve bahçelerinde kaldı.

Mandalina üreticilerinin karşılaştığı bir diğer sorun ise iklim değişikliğinin meyve kalitesi ve miktarı üzerinde gözle görülür bir etkiye sahip olmasıdır.
2023/24 sezonunda Türkiye’nin yurt içi mandalina tüketiminin yüksek üretim nedeniyle 1,59 ton’a yükseleceği tahmin ediliyor.

Hem yüksek verim hem de kalite nedeniyle 2023/24 MY için mandalina ihracatının 1,3 milyon tona çıkması bekleniyor.

Satsuma mandalinalarının çoğu Rusya, Ukrayna ve Sırbistan’a ihraç ediliyor.
Yerli üretim fazlası nedeniyle 2023/24 sezonunda mandalina ithalatının hafif bir düşüşle 50 bin ton seviyesine düşmesi bekleniyor.

Limon:

2023/24 sezonunda limon üretiminin, yüzde 20 artarak 1,58 milyon tona çıkması bekleniyor. Üreticilere göre, rekoltelerin bir önceki sezona göre daha yüksek olması beklense de, iklim değişikliği ve kontrolsüz ağaç dikiminden dolayı meyve bahçelerinde kalite kaygısı, hastalık ve zararlı sorunları ortaya çıktı.

2023/24 sezonunda üretici satış fiyatları 2022/23 sezonuna göre yüzde 40 düştü. Aynı dönemde en büyük üretim maliyeti olan yakıt ise yüzde 56 arttı.

Üretim ve ihracatta yaşanan ekonomik zorluklar nedeniyle limon ağaçları kesilerek diğer meyve veren ağaçlara dönüştürülerek karlılık artırılmıştır.

2023/24 sezonunda limon tüketiminin yüksek rekolte nedeniyle yüzde 24 artarak 900 bin ton
olacağı tahmin ediliyor, ancak yurt içi piyasalarda limon fiyatları artmaya devam ediyor.
2023/24 sezonunda limon ihracatının arz nedeniyle yüzde 15 artarak 637 bin tona yükselmesi bekleniyor.

Greyfurt:

2023/24 sezonunda greyfurt üretiminin, yüzde 9,5 artarak 217 bin ton olması bekleniyor. Diğer narenciye ürünlerinde olduğu gibi üretim maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle üreticiler, tüketimin azalmasından ve çiftlik ve toptancı hallerindeki düşük satış fiyatlarından memnun değil.

2023/24 sezonunda, yeterli arz nedeniyle greyfurt tüketiminin yüzde 14,7 artarak 117 bin ton olması bekleniyor. Düşük çiftçi toptan fiyatları ile yüksek perakende piyasa fiyatları arasındaki fark, çiftçiler için endişe kaynağı olmaya devam ediyor.
2023/24 sezonunda greyfurt ihracatının, 100 bin ton olması bekleniyor. Ana ihracat ülkeleri Rusya, Polonya ve Romanya’dır.