Pestisit analizinde taban fiyat tartışması

Yaş meyve sebze ihracatında günlerce konuşulan pestisit kalıntısı sorunu şimdilik gündemden düşmüş gibi görünüyor. En azından kamuoyunda daha az konuşuluyor. Fakat sektörde pestisit analizi ile ilgili tartışmalar, lobi çalışmaları sürdürülüyor.

İhracatçılar, özel gıda kontrol laboratuvarlarının, isteğe bağlı yapılan pestisit analizlerinde taban fiyat uygulamasına karşı çıkıyor. Pestisit analizi yapan özel laboratuvarların taban fiyat için Tarım ve Orman Bakanlığı üzerinde yoğun baskı kurduğunu iddia ediyor.

Laboratuvar sahipleri ise, pestisit analizlerinin belli bir maliyeti olduğunu bu maliyetin altında analiz yapıldığında ihracatta sorunlar çıktığını iddia ederek taban fiyat uygulanması için yasal düzenlemenin yapıldığını hatırlatıyor.

Ankara’da yapılan toplantıda uzlaşma sağlanamadı

Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Ocak ayı sonunda Ankara’da bir toplantı düzenledi. Bu toplantının ana gündem konularından birisi analiz ücretlerinde taban fiyat uygulamasıydı.

Toplantıya Akdeniz, Batı Akdeniz, Ege, Uludağ Yaş Meyve ve Sebze İhracatçı Birlikleri, Ulusal Turunçgil Konseyi, Ziraat Mühendisleri Odası temsilcileri ile ülke genelindeki özel laboratuvarların temsilcileri katıldı.

Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü yetkilileri her iki tarafa “kendi aranızda anlaşın” dediği ancak bu anlaşmanın sağlanamadığı ifade ediliyor.

İhracat için iki farklı pestisit analizi yapılıyor

Yaş meyve sebze ihracatında pestisit için zorunlu ve isteğe bağlı olmak üzere iki farklı analiz yapılıyor. İhracatçı üreticiden ürün satın alırken bahçeden, seradan numune alarak özel analiz yaptırıyor. Bu isteğe bağlı analiz olarak adlandırılıyor, zorunlu değil. İhracatçı pestisit kalıntısı olup olmadığını görerek ürün almak için bu analizi yaptırıyor. Yılbaşına kadar ihracatçılar analiz başına ortalama 1000 lira ödüyordu.

İhracatta zorunlu ya da resmi analizler de var. Bu da ülkesine, ürünün gideceği ülkeye göre değişiyor. Avrupa’ya yapılacak ihracatta istenen analiz ile Rusya’ya yapılacak ihracattaki analiz farklı. İhracat işlemleri yapılırken gümrük beyannamesinin kapatılması için sağlık sertifikası gerekiyor. Sağlık sertifikası almak için analiz zorunlu olarak yapılıyor. Bu analizlerin bedeli de ürün fiyatına ekleniyor. İşini doğru yapan ihracatçı ürünün geri dönmemesi için bu analizleri titizlikle yapmasına rağmen geri dönen ürünler de oluyor. Pestisit kalıntısı nedeniyle ürünlerinin geri dönmesi analiz yapan laboratuarlara iş yaratıyor.

Zorunlu analizlerdeki taban fiyat özel analizlerde de uygulanacak

İhracatçılar ile özel laboratuvarlar arasında tartışmaya neden olan “taban fiyat” resmi analizlerde uygulanıyor. Laboratuvar sahipleri isteğe bağlı analizlerde de taban fiyatın uygulanmasını istiyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda Kontrol Laboratuvarları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 1 Ağustos 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı.

Yönetmeliğin 13. Maddesinde “Özel gıda kontrol laboratuvarları özel istek analizlerinde Bakanlıkça belirlenen analiz ücretlerinden daha düşük bir fiyattan analiz hizmeti veremezler.” hükmü yer alıyor. Yönetmelikte 13.maddenin yayımı tarihinden 6 ay sonra yürürlüğe gireceği belirtiliyor. O altı aylık süre Şubat’ta tamamlandı ve yönetmelik yürürlüğe girdi.

İhracatçılar, yönetmelik yayınlandığında bunu ya fark etmediler ya da “zamanı gelince bakarız” diyerek unuttular. Şimdi uygulama başlarken Tarım ve Orman Bakanlığına “özel, isteğe bağlı analizlerde taban fiyat istemiyoruz” diyerek bu düzenlemeye karşı çıkıyor.

İhracatçılara göre taban fiyat serbest piyasaya aykırı

Türkiye’deki meyve sebze üretim alanlarının çok küçük olduğunu, ihracatçının bir TIR’a farklı bahçeden ürün yüklemesi nedeniyle çok sayıda analiz yaptırmak zorunda kaldığını belirten ihracatçılar, bunun maliyetleri artırdığını söylüyor. İhracatçılar, taban fiyat uygulamasının serbest piyasa ekonomisine, rekabet şartlarına aykırı olduğunu ve kabul edilemeyeceğini, ihracatın durma noktasına geldiği bir dönemde ciddi maliyet unsuru olan pestisit analiz ücretlerinin serbest bırakılmasını istiyor.

Bakanlık bu isteği haklı bularak yönetmelikte değişiklik yapabilir veya uygulanmasını erteleyebilirdi. Bunun yerine laboratuar yöneticileri ile ihracatçıların kendi aralarında anlaşmalarını istiyor. Laboratuvar yöneticileri anlaşmaya yanaşmadığı gibi 1000 lira civarında olan analizi yaklaşık 4 bin liradan yapmak istiyor.

Özetle, laboratuar sahiplerinin uygulanmasını istediği, ihracatçıların ise isteğe bağlı pestisit analizlerinde istemediği “taban fiyat” uygulanacak mı uygulanmayacak mı? Bakanlığın bu konuda net bir açıklama yapması gerekiyor.