Tarımda 2023’ün bilançosu

Cumhuriyetimizin 100.Yılında, 2023’te tarıma ve ülkenin gündemine damgasını vuran çok önemli gelişmeler oldu. Yüzyılın felaketi olarak adlandırılan Kahramanmaraş merkezli ve 11 ilde büyük faciaya neden olan 6 Şubat depremi. Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimi 14 Mayıs’ta yapıldı. İlk turda kazanan olmayınca cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu 28 Mayıs’ta yapıldı. Recep Tayyip Erdoğan bir kez daha cumhurbaşkanı seçildi. Seçim sonrası hükümet değişti. Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci’nin yerine Bakan Yardımcısı İbrahim Yumaklı bu göreve getirildi.

Gıda enflasyonu, girdi fiyatlarındaki artış, zamlar, sürekli gündemdeydi. Ürün alım fiyatlarının düşük olması, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin hububat alımında yaşanan randevu sorunu günlerce, aylarca gündem oldu.

Hayvancılıkta ithalat rekoru kırıldı. Et ve süt fiyatı hem üretici hem tüketici açısından hep gündemdeydi.

Tarımda üretim planlaması, sözleşmeli üretim, atıl arazilerin üretime kazandırılması, tarım sayımı için atılan ilk adım diğer önemli gelişmelerden sadece birkaç tanesiydi.
Yılın sonuna doğru Sudan’da 10 yıl boyunca tarımsal üretim yapılmasına ilişkin çabaların hüsranla sonuçlanması, 2023 yılı bitkisel üretim verilerinin açıklanması gibi konular gündemdeki yerini aldı.

Zeytinyağı başta olmak üzere birçok üründe ihracat kısıtlaması, gümrük vergilerinin artırılması, sıfırlanması, ürün fiyatlarındaki artış ve düşüşler de yine gündemdeydi.
Cumhuriyetin 100. Yılına damgasını vuran gelişmeleri ay bazında şöyle özetleyebiliriz:

OCAK

-Yeni yıla girerken Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK) 2022 yılı enflasyonunu açıkladı. 2022 yılı enflasyonu yüzde 64,27oldu. Gıda enflasyonu ise yüzde 77,87 olarak açıklandı.

– Birleşmiş Milletler, 2023 yılını “Uluslararası Darı Yılı” ilan etti. Milyonlarca insanın besin kaynağı darının beslenme ve tarım için önemine dikkat çekildi.

– Türkiye’de gıda fiyatları artarken, küresel gıda fiyatları 9 ay üst üste düşüş kaydetti.

– Toprak Mahsulleri Ofisi(TMO), 12 Ocak’ta 565 bin ton buğday ithalat ihalesi açtı.

– 2022 yılı Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi açıklandı. 2020’de yüzde 21,24 ve 2021’de yüzde 36,39 artan endeks, 2022’de yüzde 151 artışla rekor kırdı. Turunçgiller yüzde 309, sebze kavun, karpuz yüzde 191, çeltik yüzde 188, tropikal meyveler yüzde 160 ve canlı hayvan, çiğ süt yüzde 153 ile fiyatı en çok artan ürünler oldu.

– Yağışlar yüzde 52 azalırken, sıcaklık yüzde 100 arttı, Ocak ayında çiftçiler sulama yapmak zorunda kaldı.

– Tarımsal girdi fiyatları 3 yılda yüzde 15’ten yüzde 121’e yükseldi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 20 Ocak’ta açıkladığı 2022 Kasım ayı verilerine göre tarımsal girdi fiyat artışı en çok yüzde 172 ile mazotunda içinde olduğu enerji ve yağlarda, yüzde 142,70 ile gübrede ve yüzde 127,83 ile hayvan yeminde yaşandı.

– Gaziantep Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği’nin başarılı Başkanı Osman Türkman görevden alınarak kayyum atandı.

– Rekabet Kurumu, 10 traktör firmasına “rekabeti engelleme, bozma, kısıtlama” soruşturması açtı.

ŞUBAT

-“Et fiyatları yüksek” diye Macaristan’dan kasaplık hayvan ithalatı yapıldı.

– “Yüzyılın felaketi” olarak adlandırılan 6 Şubat depremi yaşandı. On binlerce yurttaşımız yaşamını yitirdi. Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa’da 8 Şubat 2023 günü saat 01.00’den itibaren üç ay süreyle olağanüstü hal ilan edildi.

– Deprem sadece büyük şehirlerde değil, kırsalda da çok etkili oldu. İlk günlerde köylere ulaşılamadı. Üreticiler sadece yaşamlarını, yakınlarını değil, evlerini, hayvanlarını, tarımsal üretim araçlarını kaybetti.

– Rusya, tahıl ihracatına kota getirdi. Avrasya Ekonomik Birliği dışındaki 3.ülkelere Rusya’dan buğday, çavdar, arpa ve mısır ürünleri ihracatı toplam 25,5 milyon ton ile sınırlandırıldı.

– Depremde zarar gören İl’llerdeki yetiştiricilere ödenecek yem desteği 16 Şubat tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı. Karar ile; bir sefere mahsus büyükbaş( sığır ve manda) için hayvan başına 500 lira, küçükbaş hayvan (koyun ve keçi) için hayvan başına 50 lira ödenmesi öngörüldü.

– Deprem bölgesindeki çiftçilere mazot ve gübre desteğinin nakdi olarak ödenmesi kararı 17 Şubat’ tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı.

– TÜİK’in açıklamasına göre tarımsal girdilerde fiyat artışı 2022’de yüzde 103,14 oldu. Yemde yüzde 117, enerji, yağ, mazotta yüzde 115,gübrede yüzde 101 ve zirai ilaçtaki artış yüzde 96 olarak gerçekleşti.

– Depremde zarar gören 11 ilde Ziraat Bankası ve Tarım Kredi’nin düşük faizli tarım kredileri 1 yıl ötelendi.

– Gübre Takip Sistemi(GTS)’ne yılbaşından geçerli yüzde 98 zam yapıldı.

– TMO, bir haftada toplam 1 milyon 238 bin ton buğday, arpa ve ham yağ ithalat ihalesi açtı. Yapılacak ihaleler; ham ayçiçeği yağı 48 bin ton, ekmeklik buğday 790 bin ton, arpa 400 bin ton.

– İstanbul Teknik Üniversitesi yayınladığı “Deprem Raporu” nda tarım ve orman alanına konut yapılmamasını, doğaya ve insana saygılı, iklim duyarlı yerleşimler olması gerektiği uyarısında bulundu.

MART

-Tarım Bakanlığı, domates fiyatlarındaki anormal artışı ve depremi gerekçe göstererek “gıda arz güvenliği ve fiyat istikrarının sağlanması” amacıyla domates ihracatını 14 Nisan 2023’e kadar kısıtladı. Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği yasağa sert tepki gösterdi: “Domates ihracatına getirilen yasak kaldırılmazsa tüketici domatesi seneye 100 liraya yiyemez. Yasak kararı Türkiye’yi domates ithalatçısı yapar.” Yoğun tepki üzerine kısıtlama kaldırıldı. Tarım ürünlerinde ihracatın kısıtlanması, yasaklanması yetkisi Tarım Bakanlığından alınarak yeniden Ticaret Bakanlığına verildi. Karar 8 Mart tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı.

– TÜİK’in Şubat enflasyonu yıllık yüzde 55,18, aylık 3,15 açıklanırken gıda enflasyonu yüzde 69,33 oldu.

– Kuraklık nedeniyle Büyük Menderes Havzası’nda  tarımsal sulamaya kısıtlama getirildi. Barajlarda su azaldığı için 2023’de çiftçilere sadece 2 kez su verileceği açıklandı.

– Bursa Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği’nde 28 yıl başkanlık yapan İsmail Anıl’ın yerine Sencer Solakoğlu seçildi.

– Tarım Bakanlığı, Türkiye’de ilk kez SAT2 Serotip şap hastalığı tespit edildiğini açıkladı.

– Deprem konutları yapımı için Kahramanmaraş’ta ceviz, badem, zeytin, Antep fıstığı ıslah merkezinin seçilmesi, Adıyaman’da buğday ekili araziye TOKİ deprem konutu yapımına başlanması tepkiyle karşılandı.

– İzmir’de İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi yapıldı.

– Et ve Süt  Kurumu, kırmızı et ve canlı hayvan ithal ederek Tarım Kredi Kooperatifleri, özel sektör marketlerine ucuza vererek kıyma ve kuşbaşı fiyatını düşürmeye çalıştı.

– Tarımsal girdilerde zam şampiyonu hayvan yemi oldu. TÜİK’e göre Ocak’ta Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi yıllık yüzde 95,99, aylık yüzde 6,24 arttı. Yıllık bazda fiyatı en çok artan yüzde 117,25 ile hayvan yemi oldu. Tohumda yüzde115,38 artış olurken gübrede yüzde 81,69 artış yaşandı.

– Tarım Bakanlığı, 10 Nisan’a kadar Avrupa Birliği dışındaki ülkelerden 500 bin baş besilik sığır ithalatına izin vereceğini duyurdu.

– Toprak Mahsulleri Ofisi, 695 bin ton ekmeklik buğday ithalatı için ihale açtı.

– Ekim-Şubat döneminde 63 yılın en düşük yağışı kaydedildi.

– Süt ve krema, patates(taze ve soğutulmuş), kuru soğan, adi fasulye(beyaz fasulye dahil),  tereyağı, kırmızı mercimekte ihracat yasağı kaldırılarak “ihracatı kayda bağlı mallar listesi”ne alındı.

– Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü(FAO)’ ne göre, 6 Şubat depreminin tarıma verdiği zarar 5,1 milyar dolar. Ayrıca, tarım altyapısı, ürün, hayvancılık, balıkçılık ve su ürünlerinde toplamda 1,3 milyar dolarlık hasar olduğu açıklandı.

NİSAN

– TÜİK’in Mart ayı verilerine göre, yıllık enflasyon yüzde 50,51 olurken aylık yüzde 2,29olarak gerçekleşti. Gıda enflasyonu Mart’ta yıllık yüzde 67,89 oldu.

– Kuru soğanın kilosu 30 liraya çıktı. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, soğanı ülke gündeminden çıkarmak gerektiğini söyledi.

– Avrupa’da çiftçi protestoları 2 bakan istifa ettirdi. Polonya Tarım Bakanı Henryk Kowalczyk, Ukrayna’dan ithal edilen ucuz tahıla karşı çiftçilerin protestolarına dayanamadı ve istifa etti. Çiftçi eylemleri Eylül’de de Hollanda Tarım Bakanı Henk Staghouwer’ı istifa ettirmişti.

– Tarım Bakanlığı, özel sektörü, “kardeş ve gönüldaş” dediği Cezayir, Çad, Venezuela, Uruguay, Sırbistan gibi ülkelerde yatırım yapmaya çağırdı.

– Mart ayı yağışları kuraklık riskini düşürdü.

– Karkas etin kilosu 220 lirayı da geçti. Kasap ve marketlerde et satışı yüzde 40-50 oranında azaldı. Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle, kırmızı et sektörünü 2022’den beri incelediklerini açıkladı.

– ESK’ya göre,etin maliyeti yüzde 84, fiyatı yüzde 140 arttı. Et ve Süt Kurumu marketlere ucuz et sağlamak için 85 bin baş hayvan ve 4.500 ton karkas et ithalatı yapacağı açıklandı.

– Buğday, arpa, mısır, durum buğdayı ve diğer bazı hububat ürünlerinin ithalatına 1 Mayıs 2023’ten geçerli olmak üzere yüzde 130 vergi konuldu.

– Tarım Bakanlığı, 500 bin baş besilik sığır ithalatına izin vereceğini duyurdu, 1 milyon baş için talep geldi.

– Sulama birlikleri ile 1163 sayılı Kanun kapsamında kurulan kooperatiflerin ortaklarına su kullanım hizmet bedelinin yüzde 50’si devlet tarafından ödenmesine ilişkin karar 26 Mart’ta Resmi Gazete’de yayınlandı.

MAYIS

– Ticaret Bakanlığı, tavuk etini “ihracatı kayda bağlı mallar listesine” aldı.

– Nisan’da fiyatı en çok artan ürünler; et, patates ve mücevher oldu.TÜİK’e göre enflasyon Nisan’da yıllık yüzde 43,68 artarken, gıda enflasyonu yıllık yüzde 53,92 oldu.

– Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 4 Mayıs’ta Rize’de 2023 ürünü yaş çay alım fiyatını kilo başına 11 lira açıkladı.

– TÜİK’e göre kırmızı et üretimi 2022’de yüzde 12,3 artarak 2 milyon 191 bin 625 ton oldu. 2021’de 1 milyon 952 bin 38 tondu.

– Atatürk’ün kurucusu, ortağı ve müşterisi olduğu Türkiye İş Bankası, ülke genelinde 24 şubesini “Tarım İhtisas Şubesi”ne dönüştürdü. Bu şubelerin 12’sinde çiftçilerle buluşararak tarımı konuştuk.

– Avrupa Birliği Komisyonu, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya ve Slovakya’ya Ukrayna menşeli buğday, mısır, kolza ve ayçiçeği tohumu ithalatını 5 Haziran 2023’e kadar yasakladı.

– Türkiye nüfusunun yüzde 17,3’ü kırda yaşıyor. TÜİK’in Kent-Kır 2022 Nüfus İstatistikleri’ne göre: 65 yaş ve üzeri nüfusun yüzde 30,1’i, çalışma çağındaki nüfusun(15-64 yaş)sadece yüzde 16,1’i kırda yaşıyor. İstanbul’un binde 9’u, Ankara’nın yüzde 4,1’i ve İzmir’in yüzde 9,1’i kırda yaşıyor.

– Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün Nisan 2023 kuraklık haritaları, Mart ve Nisan yağışları ile kuraklık riski çok büyük oranda atlatıldı.

– TÜİK’e göre tarımsal girdi fiyat endeksi Mart’ta yüzde 50’nin altına düştü. Endeks yıllık yüzde 49,70 artarken, 12 aylık ortalamada ize yüzde 106,81 arttı.

– Cumhurbaşkanlığı 2.tur seçiminde Recep Tayyip Erdoğan yeniden cumhurbaşkanı seçildi.

– TÜİK’e göre; 2023’ün ilk çeyreğinde Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) yüzde 4 arttı. Tarım yüzde 3,8 küçüldü.

HAZİRAN

– Irak Tarım Bakanlığı, yerli üretimi korumak ve desteklemek için domates, salatalık patates, kabak, patlıcan, karpuz, kavun, soğan ve bamya ithalatını yasakladı.

– Şanlıurfa’nın “Suruç Narı” Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili aldı.

– Yeni kabinede Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı oldu. Yumaklı ilk açıklamasında yapısal dönüşüme vurgu yaptı.

– Cumhurbaşkanı Erdoğan, 6 Haziran’da TMO’nun hububat alım fiyatlarını açıkladı. Makarnalık buğdaya ton başına 9 bin lira, ekmeklik buğdaya 8 bin 250 lira, arpaya 7 bin lira alım fiyatı verildi. Buğdayda ton başına 1000 lira arpada 500 lira da prim verileceği ilan edildi. Açıklanan fiyat enflasyonun altında, dünya fiyatlarının üzerindeydi. Dolar bazında geçen yılın gerisinde kaldı. Aynı günler serbest piyasada ekmeklik buğdayın tonu 6,000-6,500 liradan alındı.

– Gemlik zeytini ve Kahramanmaraş’ın Çağlayancerit cevizi Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili aldı.

– Eski Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişci, Türkiye Büyük Millet Meclisi Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Başkanı seçildi.

– Ulusal Süt Konseyi, 1 litre çiğ sütün üretim maliyetini 10 lira 54 kuruş, referans fiyatı 8,5 lira açıkladı.

– Tarım Bakanlığı iç talimatla, kıymalı pide, lahmacun, börek vb. ürünlerde kullanılan harcı denetim dışı bıraktı. Bu ürünlerde kanatlı eti, sakatat, deri kullanılmasının önünü açtı. Yoğun tepki üzerine Bakanlık, 25 Haziran’da talimatı iptal etti.

– Tarım ve Orman Bakanlığı, “Tarımsal Üretimin Planlanması Hakkında Yönetmelik Taslağı” hazırladı.  Taslakta bakanlık bürokratlarından oluşturulacak ‘Tarımsal Üretimi Planlama Kurulu’, çiftçinin ekim öncesi bakanlıktan izin alması öne çıktı.

– Çiftçinin buğday satmak için TMO’dan randevu alması çileye dönüştü. TMO’dan randevu alamayan çiftçi ürününü ucuza satmak zorunda kaldı.

Tarım gazetesi Ocak 2024 sayısı

TEMMUZ

– Haziran’ın zam şampiyonu, çay oldu. TÜİK’in Haziran 2023 enflasyon verilerine göre yıllık enflasyon yüzde 38,21 oldu. Gıda enflasyonu yıllık yüzde 53,92 olarak gerçekleşti.

– Tarımsal üretim planlaması yönetmelik taslağına tepki gösteren üreticiler, sivil toplum kuruluşları planlama yasakla değil, doğru politika olacağını belirterek Tarımsal Planlama Kurulu’nda sektör temsilcilerinin de yer almasını istedi.

– Resmî Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile KDV oranı yüzde 8 olan ürünlerde yüzde10’a, KDV’si yüzde 18 olanlar yüzde 20’ye çıkarıldı. Traktör ve tarım makinalarında KDV yüzde 8’den yüzde 10’a çıktı.

– İklim krizi etkisini artırdı. Yaz ortasında sağanak yağmur ve dolu çiftçinin kabusu oldu. Manisa Salihli  ve İzmir Tire’de 3 günde çok sayıda çiftçinin binlerce dönüm alanı zarar gördü. En çok zarar gören ürünler; üzüm, karpuz, patlıcan, biber, ayçiçeği, zeytin oldu.

– Tarım ve Orman Bakanlığı, pide, lahmacun için yeni talimat yayınladı. Talimatla kırmızı-beyaz et karışımına izin verilmeyeceği, numune alımı ve denetimin süreceği belirtildi.

– Türkiye, 2022/23 sezonunda Rusya’dan 12,6 milyon ton tahıl ithalatı ile şampiyon oldu. Mısır 8,4 milyon tonla ikinci, İran 6,4 milyon tonla üçüncü oldu.

– Ulusal Süt Konseyi, 13 Temmuz’da  çiğ süt referans fiyatını litre başına 11,50 lira olarak açıkladı. Adana Çiftçiler Birliği çiğ süte 13 lira, TÜSEDAD 15 lira talep etmişti.

– TMO’dan randevu alamadığını ısrarla dile getiren çiftçilere, TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal :”Kimse endişe etmesin ürünün tamamı alınacak. TMO,günlük 220 bin ton hububat alıyor “ yanıtını verdi.

– Et ve Süt Kurumu, stoklarındaki dondurulmuş 394 bin 500 kilo(394,5 ton) değerli eti satışa çıkardı. Satış için belirlenen taban fiyat, kilo başına pirzola için 413 lira, kontrfile için 397 lira ve sığır bonfile için 480 ile 567 lira olarak açıklandı.

– Özel Tüketim Vergisi(ÖTV) zammına tepkilere cevap veren Hazine ve Maliye Bakanlığı:  “Avrupa’da en ucuz mazot ve benzin satan 4. ülkesi Türkiye” açıklaması yaptı.

– Tarım ve Orman Bakanlığı, 2023 fındık üretim tahminini 717 bin 931 ton olarak belirledi. Uluslararası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi(INC)’nin/ ihracatçıların tahmini ise 810 bin ton. İki tahmin arasında yaklaşık 100 bin ton fark var.

– Tahıl Koridoru Anlaşması askıya alındı. Tahıl Koridoru’ndan 1 yılda toplam 33 milyon ton ürün taşındı, en çok ürün Avrupa’ya gitti. Yüzde13’ünü Türkiye aldı.

– Zeytinyağı ihracatına  26 yıl sonra fon konuldu. Cumhurbaşkanlığı Kararı ile her türlü dökme ve varilli zeytinyağı ihracatında kilo başına 20 sent karşılığı TL, Destekleme Fiyat İstikrar Fonu kesintisi getirildi.

– Edremit Zeytinyağı, Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili aldı

– Birçok üründe hasadın sürdüğü Temmuz’da mazota 1 ayda yüzde 50 zam geldi.

– Muğla Akabelen’de ormanı korumak ve ağaç kesimini önlemek için köylüler günlerce süren eylem başlattı.

– Et ve Süt Kurumu, Polonya’dan tır bazlı ithal taze karkas sığır etini şarküteri ürünleri üreten işletmelere kilosu 195 TL+ KDV ile satacağını duyurdu.

– İhracatı kayda bağlı mallar listesinde olan nohut ve mercimeğin ihracatına kısıtlama getirildi.

– Merkez Bankası, 2023 sonu gıda enflasyon hedefini yüzde 61,5’e çıkardı.

AĞUSTOS

– Ticaret Bakanlığı,1 Ağustos’tan 31 Ekim 2023’e kadar dökme ve varili zeytinyağı ihracatının yasaklandığını bildirdi.

– Şeker üretim kotaları belirlendi. Türkiye, 2023-2024 pazarlama yılında 2 milyon 979 bin 113 ton pancar şekeri üretecek. Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) üretimi 72 bin 750 ton olacak.

– Hindistan’dan sonra Rusya’da pirinç ihracatına yasak getirdi.

– TÜİK’e göre Temmuz enflasyonu yıllık yüzde 47,83 olurken aylık yüzde 9,49 arttı. Gıda enflasyonu ise yıllık yüzde 60,72 oldu.

– Tarım Bakanlığı, kırmızı mercimek ve nohut ihracatı için bitki sağlık sertifikası ve sağlık sertifikası düzenlenmesi talimatını 81 İl müdürlüğüne gönderdi. İhracat, 1 Ağustos-31 Aralık 2023 tarihleri arasında belirlenen kota ve ihracı kayda bağlı mallar kapsamında yapılacak.

– TMO’nun 95 bin ton kapasiteli Derince silolarında tahıl tozu patlaması oldu.

– Cumhurbaşkanı Erdoğan TMO’nun fındık alım fiyatını 7 Ağustos’ta açıkladı. Ofis, Giresun kalite kabuklu fındığın kilosunu 84 liradan, Levant kalite fındığı 82,50 liradan, sivri fındığı 80 liradan alacağı ilan edildi. Alımlar 28 Ağustos’ta başladı.

– Kuraklık ve yanlış tohum kullanımı nedeniyle Trakya’da ayçiçeğinde yüzde 40’a varan oranda verim kaybı yaşandı.

– Taze fasulyenin kilosu 100 lirayı geçti. Türkiye, taze fasulye üretiminde dünyada 4.sırada olmasına rağmen üretimdeki düşüş fiyatları tırmandırdı.

– Hindistan kuru soğan ihracatına 31 Aralık’a kadar yüzde 40 vergi getirdi.

– Toprak Mahsulleri Ofisi, geçen yıl kilo başına 5 lira 70 kuruş olan mısır alım fiyatını yüzde 5 artışla sadece 30 kuruş artırılarak 6 lira olarak belirledi. Fiyat düşük olunca Cumhurbaşkanı Erdoğan açıklamadı. TMO basın bülteniyle duyurdu.

– Çanakkale’de çıkan yangında Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’nın açıklamasına göre, 1500 hektar alan yandı. Bunun 800 hektarı ormanlık, geri kalanı tarım ve diğer alanlar.

– Rusya, Katar’ın mali desteği ile Türkiye’ye 1 milyon ton ucuz tahıl (buğday- mısır) ihraç edeceğini Türkiye, tahılı  işleyerek açlık çeken Afrika ülkelerine göndereceğini açıkladı.

– TÜİK’e göre, ekonomi 2023’ün ikinci çeyreğinde(Nisan-Haziran) yüzde 3,8 büyürken, tarımdaki büyüme yüzde 1,2’de kaldı.

EYLÜL

– Pirinç ve çeltikte yılbaşında 31 Ağustos 2023’e kadar sıfırlanan gümrük vergileri Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 1 Eylül’de çeltik ithalatında gümrük vergisi yüzde 34, kahverengi pirinçte yüzde 36 ve pirinçte yüzde 45’e çıkarıldı.

– Enflasyon coştu. TÜİK’in Ağustos verilerine göre enflasyon yıllık yüzde 58,94 olurken aylık yüzde 9,09 arttı. Gıda enflasyonu ise yıllık yüzde 72,86 oldu. Fiyatı aylık olarak en çok artan gıda yüzde 18,45 ile ekmek oldu.

– Orta Vadeli Program(2024-2026) 6 Eylül’de Resmi Gazete’de yayınlandı. Program 70 sayfa ve tarımla ilgili sadece 8 madde yer aldı.

– Ekonomi Gazetesi 7 Eylül itibariyle ayda bir “Tarım Gazetesi” yayınlamaya başladı.

– Tariş Üzüm Tarım Satış Kooperatifleri Birliği, 2023 sezonu 7 numara( en düşük kalite) çekirdeksiz kuru üzüm brüt avans alım fiyatını kilo başına 45 lira açıkladı. TMO fiyat açıklamadı.

– Milas yağlı zeytini, Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili aldı.

– Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek,7 yıl sonra erken uyarı sistemi ile gıda fiyatlarının kontrol edileceğini söyledi. Şimşek, Ekim 2016’da Başbakan Yardımcısı olarak aynı açıklamayı yapmıştı.

– Mazotun litresi ilk kez 40 lirayı geçti.

– Tarımsal Üretimin Planlanması Yönetmeliği 14 Eylül’de Resmi Gazete’de yayınlandı. Çiftçi izin almadan üretim yapamayacak. Bakanlık bünyesinde Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu ve her ilde “Teknik Komite” oluşturulacak.

– 2023 tarım destekleri açıklandı. Resmî Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı, çiftçi için büyük hayal kırıklığı oldu. Gübre desteği sabit kaldı, mazotta artış yapıldı. Fark ödemesinde 7 üründe destek arttı, 10’unda artmadı. Fidan ve fide desteğinde büyük artış yapılırken yem bitkilerinde önemli artış yapılmadı.

– Trakya Birlik Yönetim Kurulu %44 ham yağ oranlı ayçiçeği için kilo başına 15 lira avans fiyat açıkladı.

– Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) Ağustos’ta yıllık yüzde 76,35 arttı. Ağustos’ta yıllık olarak fiyatı en çok artan ürünlerde yüzde 146,04 ile sebze ve kavun-karpuz oldu. Yumuşak çekirdekli ve sert çekirdekli meyvelerde artış yüzde 131,93 olurken üzüm fiyatındaki artış yüzde 127,05 oldu.

– Tarımda sözleşmeli üretim yönetmeliği 15 Eylül’de Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.

– Tarım ve Orman Bakanlığı, kuru soğan fiyatının maliyetin altına düştüğünü belirterek 31 Ekin 2023 tarihine kadar 50 bin ton kuru soğanın ihracatına izin verilmesi için Ticaret Bakanlığına görüş bildirdi.

– TÜİK’e göre, tarımsal girdi fiyatları Temmuz’da aylık yüzde 6,54 arttı. Yıllık artış yüzde 34,32 oldu.

– Tarımda 2023 yılının en önemli olayı;  maliyetler artarken çiftçinin ürettiği  ürünlerin fiyatının artmaması oldu. Mısır, ayçiçeği, buğday, limon, pamuk ve birçok üründe fiyat geçen yılın altında kaldı.

– Tarım sayımı için Tarım Reformu Genel Müdürlüğü ile TÜİK arasında protokol imzalandı. Türkiye’de bugüne kadar 1927, 1950, 1963, 1970, 1980, 1991 ve 2001 yılında olmak üzere 7 kez “Genel Tarım Sayımı” yaptı.

– Çukobirlik, kütlü pamuk alım fiyatını kilo başına 18,5 lira açıkladı. 2022’de 21 lira açıklamıştı.

– Mazota 1 yılda yüzde 75 zam geldi. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Eylül ayı tarımsal girdi fiyat artışlarını açıkladı. Fiyatı en çok artan yüzde 75 ile mazot oldu.

EKİM

– Mazot ve gübre desteğini erken ödeme kararı Resmi Gazete’de yayınlandı. Karara göre, 2023 ürünü hububat ürünleri (buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale ve çeltik) için yapılacak mazot ve gübre desteği Ziraat Bankası tarafından çiftçilere kredi kullandırılarak ve ayni olarak erken ödenecek.

– Gıda enflasyonu yüzde 75’i geçti. TÜİK’e göre Eylül’de yıllık enflasyon yüzde 61,53 olurken gıda enflasyonu aynı dönemde yüzde 75,14’e ulaştı.

– Türkiye Şeker Fabrikaları, 2023 ürünü pancar alım fiyatını ton başına pirim dahil 1855 lira olarak açıkladı.

– Tarımsal planlamada geri adım. Meyve üreticilerinin karşı olmasına rağmen yüzde 6 eğimin altındaki yerlerde meyve dikimine yasak getirilen düzenleme 1 Ocak 2024’e kadar ertelendi.

– Limon ağaçları söküldü. Üretici kilosunu 1 liraya satamadığı limonu kökünden sökmeye başladı.

– TMO, 12,3 milyon ton hububat alımı ile tüm zamanların alım rekorunu kırdı. Hububatta randevu gerçekleşme oranı yüzde 85 oldu.

– Zeytinyağı ihracat yasağı süresiz uzatıldı. Ticaret Bakanlığı, 1 Ağustos 31 Ekim tarihleri arasında uygulanacak dökme ve varili zeytinyağı ihracat yasağını ikinci bir emre kadar uzattı.

– Aydın’ın memecik zeytinyağı Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili aldı.

– Et ve Süt Kurumu, 7-9 Temmuz’da düzenlediği “Et ve Süt Çalıştayı”na ilişkin sonuç raporunu yayınladı. Raporda “İthalat çok riskli” denildi.

– Yağlık ayçiçeğinde kilo başına verilen fark ödemesi desteği Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ‘da kuraklığın zararını azaltmak için 1 liradan 1,5 liraya çıkarıldı.

– Cumhurbaşkanlığı 2024 Yılı Programı’nda; 2024 tarım destekleme bütçesi 91,6 milyar lira olarak belirlendi.

– Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi, 2022’de 421 bin ton olan zeytinyağı rekoltesini 2023 için 180 bin ton olarak tahmin etti.

– TMO, çeltik alım fiyatını hasadın yüzde 75’i tamamlanırken açıkladı. Alım fiyatları çeşidine ve randımanına göre kilo başına 24 lira ile 18 lira arasında değişiyor.

– Türkiye Cumhuriyeti 29 Ekim’de 100 yaşına girdi.

– Balıkesir’in “Kirli Hanım Peyniri” Neşe Aksoy Biber ve Berrin Bal Onur’un çabaları ile Dünya Peynir Yarışması’na katıldı ve bronz madalya aldı.

KASIM

– Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı Ekonomi gazetesine verdiği özel röportajda, tarım desteklerinin 3 yıllık açıklanacağını, hububat primlerinin 2024’te ödeneceğini, üretim planlamasının 100 milyonluk nüfusa göre yapılması gerektiğini, bütün ürünleri planlamanın mümkün olmadığını, tarım sayımının 2026’da biteceğini açıkladı.

– Gıda enflasyonu Ekim’de yıllık yüzde 71.99 oldu. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)’nde yıllık artış yüzde 61,36 oldu. FAO’ya göre küresel gıda fiyatları aynı dönemde yüzde 10,9 arttı.

– Eylül’de sığır ithalatı yüzde 799 arttı. Yılın ilk 9 ayında sığır ithalatına 705,5 milyon dolar ödendi. Hayvan yemi ithalatı ise 9 ayda 4,3 milyar dolar oldu.

-Türkiye ilk 9 ayda tarım, gıda ve içecek sektöründe 18,86 milyar dolar ihracat, 16,85 milyar dolar ithalat yaptı.

– Limon, portakal, mandalina ve greyfurtta  rekor üretim oldu. İhtiyaç 5 milyon ton, üretim 7 milyon ton oldu. Arz fazlası 2 milyon ton fiyatları düşürdü.

– Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği, 2023 ürünü 0,3 asit zeytinyağı alım fiyatını litre başına 295 lira açıkladı.

– İhracatı kayda bağlı mallar listesinde yer alan kırmızı mercimekte ihracat yapmak isteyen firmalara şartlı izin çıktı. Ticaret Bakanlığı, firmalara 2020, 2021 ve 2022 yılında yaptığı toplam ihracatının yüzde 16,5’i kadar ihracat izni verileceğini duyurdu.

– Zeytinyağı ihracatı 150 bin tonu geçti. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği verilerine göre, 2021-2022 sezonunda 58 bin 271 ton olan zeytinyağı ihracatı 2022-2023 sezonunda yüzde 158 artışla 150 bin 618 tona çıktı. İhracat geliri yüzde 259 artışla 201 milyon 491 bin dolardan 723 milyon 858 bin dolara ulaştı.

– ÇKS yönetmeliği değiştirildi. Mülkiyet ve miras sorunu nedeniyle Çiftçi Kayıt Sistemi(ÇKS)’ne  kaydedilmeyen ancak üzerinde üretim yapılan araziler için çiftçi tarımsal destek alabilecek.

– TÜİK’e göre Eylül 2023’te Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi yıllık yüzde 40,97artarken 12 aylık ortalamada yüzde 56,87 arttı.

– Gazetecilerin gazetesi EKONOMİ 1 yaşına girdi.

– Dünyadaki uluslararası tek yemek kitabı yarışması olan “Gourmand Ödülleri” Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da verildi.Yarışmada, Berrin Bal Onur ve Neşe Aksoy Biber’in yazdığı “Ekmek Şehri Balıkesir”  dünyanın en iyi ekmek kitabı seçildi. “Zeytin Ülkesi Balıkesir” kitabı ise kendi kategorisinde 2. oldu.

– Resmi Gazete’de 29 Kasım’da yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Tarım ve Orman Bakanlığı başkanlığında Ulusal Su Kurulu kuruldu.

– Ayaş domatesi, Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili aldı.

– Belirlenen kriterlere göre kooperatif ve birlikler 1.derece, 2.derece,3,derece diye sınıflandırılacak. Birinci derece örgütlere ilave destek sağlanacak.

-. Ekonomi 3. çeyrekte yüzde 5,9  büyürken, tarımdaki büyüme yüzde 0,3 oldu. İnşaat sektörü ise yüzde 8,1 büyüdü.

ARALIK

– Sudan’da 10 yıllık tarım macerası üretim yapamadan sona erdi. Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi Cumhurbaşkanlığı Kararı ile tasfiye edildi. Karar 1 Aralık 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı.

– Türkiye İstatistik Kurumu’na göre Kasım’da enflasyon yıllık yüzde 61,98 artarken, gıda enflasyonu yıllık yüzde 67,16 oldu.

– Maraş tarhanası ve Edremit Körfezi yeşil çizik zeytini Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili aldı.

– Türkiye, son 5 ayda Rusya’dan 3 milyon 603 bin ton ile en fazla ithalat yapan ülke oldu. İran ikinci, Mısır üçüncü oldu.

– Ezine peyniri, Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili alan ilk Türk peyniri oldu. Avrupa Birliği’nden coğrafi tescilli ürün sayımız 18 oldu.

– Et Sektörüne Yönelik Sektör İncelemesi başlatan Rekabet Kurumu fiyat artışının üreticilerden değil, yapısal sorunlardan kaynaklandığını açıkladı. Kırmızı etin kilosu 10 lira iken “fiyatlar çok arttı” diye Rekabet Kurumu inceleme başlatmıştı. 12 yıl sonra etin kilosu 240 lirayı geçti. Rekabet Kurumu incelemeye devam ediyor.

– Merkez Bankası Başkanı Gaye Erkan’ın Hürriyet’ten Ahmet Hakan’a verdiği röportajda; “Apartman görevlimiz olan Sadık Abi’ye de çoğu zaman fiyatları soruyorum. Onu sorguya çekiyorum. Ben ‘indi’ diyorum. O ‘inmedi’ diyor. Sürekli “Fiyatlar inmedi, istersen git şu soğanın fiyatına bir bak” diyor. “ sözleri yıla damgasını vuran açıklamalardan biri oldu.

– Ukrayna, Rusya ile savaşırken tarımsal üretimini de sürdürüyor. Ukrayna,14 Aralık 2023’e kadar 78 milyon ton tahıl ve yağlı tohum hasat etti.

– Zeytin ve zeytinyağı ihracatı sezona düşüşle başladı. Geçen yıl Kasım ayında 10 bin 827 ton zeytinyağı ihracatı yapılırken bu yıl aynı dönemde 3 bin 488 ton ihracat yapıldı.

– Güneydoğu’da; Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak’ta 2018’den beri uygulanan tarımsal sulamada kullanılan elektrik desteği 31 Aralık’ta sona erdi.

– Almanya’da binlerce çiftçi traktörleriyle Berlin’de “Çiftçi yoksa gıda yok, gelecek yok” diyerek hükümet politikalarını protesto etti. Federal Tarım Bakanı Cem Özdemir çiftçilere destek verdi.

– “İthalat çözüm değil” diye rapor yayınlayan Et ve Süt Kurumu, ithal kesimlik hayvanla et piyasasına müdahale başlattı.

– TÜİK, 2023 Bitkisel Üretim İstatistiklerini açıkladı. 2023 yılında bir önceki yıla göre tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde (yem bitkileri hariç) yüzde 10,3; sebzelerde yüzde 0,6; meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde yüzde 2,3 oranında arttı. Buna göre 2023 yılında tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde 77,7 milyon ton; sebzelerde 31,8 milyon ton; meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde 27,4 milyon ton üretim gerçekleşti.

– Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin Hazine destekli düşük faizli tarımsal kredilerde limitler arttı, kriterler değişti. Resmi Gazete’de 30 Aralık’ta yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı 2024, 2025 ve 2026 olmak üzere 3 yıl uygulanacak.
Özetle, tarım sektörü için 2023 yılı zor bir yıl oldu. 2024’ün tarım sektörü için verimli, bereketli bir yıl olmasını dilerim.

Sonsuzluğa uğurladıklarımız

2023 yılında aramızdan ayrılan ve sonsuzluğa uğurladığımız önemli kayıplarımız oldu. Hepsini saygıyla anıyorum.

Ali Bayram: Dünya Gazetesi’nde çok uzun yıllar beraber çalıştığımız, 4 Mevsim Tarım dergisini hazırladığımda sayfalarını büyük özenle hazırlayan, Ekonomi gazetesinde birlikte çalıştığımız sevgili  Ali Bayram 9 Ocak’ta aramızdan ayrıldı.

Ali Nihat Gökyiğit: TEMA Vakfı Kurucu Onursal Başkanı ve Tekfen Holding Kurucu Ortağı Ali Nihat Gökyiğit 25 Ocak’ta yaşama veda etti.

Selçuk Yaşar: Et ve süt sektörünün gelişmesi için büyük çaba gösteren, Pınar Süt, Pınar Et’in de yer aldığı Yaşar Grubu’nun kurucusu Selçuk Yaşar 11 Şubat’ta yaşama veda etti.

İsmet Demirdöğen: Ege Üniversitesi’nde gazetecilik okurken Anka Ajansı’nda stajyer olarak gazeteciliğe başladığımda çok şey öğrendiğim gazeteci İsmet ağabey 9 Mart’ta aramızdan ayrıldı.

Kemal Derviş: Ekonomide 2001 krizi patlak verdiğinde “kurtarıcı” olarak Amerika’dan getirilen ve Ekonomi Bakanı olarak görev yapan Şeker ve Tütün Yasası’nın çıkarılmasını sağlayan Kemal Derviş, 8 Mayıs’ta yaşama veda etti.

Prof. Dr. Zafer Toprak: Türkiye’nin en üretken aydınlarından, Türkiye’de Milli İktisat, Türkiye’de Tarımsal Yapılar, Atatürk başta olmak üzere çok sayıda eser bırakan Zafer Toprak 3 Haziran’da yaşama veda etti.

Suna Kan: Cumhuriyetimizin müzikteki simge sanatçılarından, keman virtüözü Suna Kan, 11 Haziran’da yaşama veda etti.

Hüseyin Velioğlu: Tarım Bakanlığında uzun yıllar görev yapan, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, TARİŞ Genel Müdürlüğü, Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği Genel Sekreterliği, Ankara Halk Ekmek Genel Müdürlüğü görevlerinde başarıyla çalışan Hüseyin Velioğlu 21 Ağustos’ta aramızdan ayrıldı.

Kutbettin Arzu: Eski Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Kudbettin arzu 30 ağustos’ta vefat etti.

Necmettin Cevheri: Eski Tarım ve Köy İşleri Bakanı Necmettin Cevheri 5 Eylül’de 93 yaşında yaşama veda etti.

Hıfzı Topuz: Cumhuriyetimizle yaşıt,  basın tarihi başta olmak üzere bir çok konuda yaptığı araştırma ve kitaplarıyla tanınan gazeteci, yazar Hıfzı Topuz 26 Eylül’de yaşama veda etti.

Osman S.Arolat: 68 kuşağının liderlerinden, uzun yıllar Dünya gazetesinde ve son dönemde Ekonomi gazetesinde başyazarımız, ustamız Osman Saffet Arolat, 31 Ekim’de yaşama veda etti.

Metin Uca: Mizah ustası, gazeteci, mücadeleci ve duyarlı kişiliği ile tanınan Metin Uca 17 Kasım’da aramızdan ayrıldı.