Ulusal Su Kurulu ve tarımsal örgütleri derecelendirme sistemi

Tarım konusunda iki önemli düzenleme Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. İlki Resmi Gazete’nin 29 Kasım 2023 tarihli sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ndeki değişiklikle Ulusal Su Kurulu’nun kurulması. İkincisi ise, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hazırladığı ve 28 Kasım 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Tarımsal Amaçlı Örgütlerin Derecelendirmesine İlişkin Yönetmelik.

İklim krizinin etkileri, kuraklık, aşırı ve düzensiz yağışlar, su kaynaklarının giderek azalması, su kaynaklarının korunması ve suyun verimli kullanılmasının önemini daha da artırdı. Bu amaçla Ulusal Su Kurulu’nun kurulması önemli bir adım.

Resmi Gazete’de yayınlanan ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde değişiklik yapılarak oluşturulan “Ulusal Su Kurulu İle havza ve il su kurulları” ile ilgili düzenlemenin ayrıntıları şöyle:

Su Kurulu kimlerden oluşacak?

Su kaynaklarının etkin yönetimi ve verimli kullanımının temini için üst düzeyde koordinasyon ve işbirliğini sağlamak üzere Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde Ulusal Su Kurulu kuruldu.

Ulusal Su Kurulu; Tarım ve Orman Bakanı başkanlığında,Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı, Dışişleri Bakan Yardımcısı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı, Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı, İçişleri Bakan Yardımcısı, Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı, Milli Eğitim Bakan Yardımcısı, Sağlık Bakan Yardımcısı, Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı, Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı ile Strateji ve Bütçe Başkanı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanı, Türkiye İstatistik Kurumu Başkanı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkam ve Türkiye Belediyeler Birliği Başkanından oluşur.

Ulusal Su Kurulu’nun görev ve yetkileri

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kurulan Ulusal Su Kurulu’nun görev ve yetkileri şöyle belirlendi:

– Kentlerde ve kırsalda su-gıda-enerji-ekosistem ilişkisini temel alan su arzına ilişkin kısa ve uzun vadeli plan, politika ve stratejileri oluşturmak,

– Su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimine ilişkin alınacak tedbirlere ve uygulanacak politikalara yönelik önerilerde bulunmak,

– Su kaynaklarının kalitesinin ve miktarının korunmasına ilişkin planların uygulanmasında karşılaşılan sorunların çözümüne yönelik kararlar almak,

– Su kaynaklarının korunması ve iyileştirilmesine ilişkin planlarda belirlenen tedbirlerin önceliklendirilmesi ve uygulanması için kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasına yönelik kararlar almak,

– Su tahsisinde arz ve talep dengesini sağlamaya ve sektörel su paylaşımına yönelik kararlar almak,

– Su konusundaki arz ve talepleri değerlendirmek ve karara bağlamak,

– Ulusal su planı, havza ölçekli yönetim planları, su verimliliği il planları ile içme ve kullanma suyu güvenliği planlarını karara bağlamak.

Suyun yüzde 77’si tarımda ama kurulda çiftçi yok!

Su konusunda atılacak her adım çok önemli. İklim krizi, kuraklık, su kaynaklarının giderek tükenmesi, tarımda vahşi sulamanın devam etmesi, yeraltı su kaynaklarının azalması ve daha birçok nedenden dolayı su kurulunun oluşturulması çok önemli. Ancak, suyun yüzde 77’sinin kullanıldığı tarım sektörünün örgütü yok. Sivil toplum kuruluşları, su ile ilgili kooperatif ve birlikler yok. Çoğunluğu siyasi olarak atanan bakan yardımcılarından oluşan bu kurulun çalışması, politika üretmesi çok zor.

Tarımsal örgütler puan topladıkça destek alacak

Tarım ve Orman Bakanlığı kooperatifçiliği ve üretici birliklerini teşvik etmek amacıyla yeni bir uygulama başlattı. Resmi Gazete’de yayınlanan “Tarımsal Amaçlı Örgütlerin Derecelendirmesine İlişkin Yönetmelik” ile kooperatif ve üretici birlikleri belli kriterler çerçevesinde derecelendirilecek ve puanı yüksek olan örgütler desteklerden daha çok yararlandırılacak.

Tarım ve Orman Bakanlığı konuya ilişkin yaptığı değerlendirmede şu bilgilere yer verildi: “Tarımsal amaçlı kooperatifler, üretici birlikleri ve ıslah amaçlı yetiştirici birlikleri derecelendirme kapsamına alındı. Yönetmelikle tarımsal amaçlı örgütlerin, Bakanlık tarafından belirlenen kriterler çerçevesinde derecelendirmesine ilişkin esaslar belirlendi. Başvuru yapanlardan “60 ve üzeri puan” alanlar, “Birinci Derece Tarımsal Amaçlı Örgüt Belgesi” almaya hak kazanacak. Değerlendirmede 60 ve üzeri puan alanlar, tarımsal desteklemelerde ayrıcalık, faiz indirimi, organizasyonlara davet, karar alma süreçlerine katılım gibi imkânlardan yararlanabilecekler.

Tarımsal amaçlı örgütlerin derecelendirme kapsamına girmeleri için bakanlığa başvuru yapmaları gerekiyor. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre tarımsal amaçlı örgütler, 1 Ocak-29 Şubat 2024 tarihlerinde Bakanlık internet sitesinde yer alan linkten veya e-Devlet üzerinden başvuru yapılabilecek.

Hangi örgütler derecelendirmeye alınacak?

Yönetmeliğe göre Tarım ve Orman Bakanlığı görev alanında faaliyet gösteren; 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu kapsamında kurulan tarımsal amaçlı kooperatifler, 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu kapsamında kurulan tarımsal üretici birlikleri ve 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 10/A maddesi kapsamında kurulan ıslah amaçlı hayvan yetiştirici birlikleri derecelendirme kapsamında yer alacak.

Tarımsal örgütlerin derecelendirmesi ile ilgili çalışmaları Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü yapacak. Bu amaçla bir derecelendirme komisyonu oluşturulacak. Yönetmeliğe göre; derecelendirme komisyonu; Tarım Reformu Genel Müdürü onayı ile genel müdür yardımcısı başkanlığında ilgili genel müdürlük personelinden oluşacak. Derecelendirme komisyonu, başvuruların incelenmesi sonucu hazırlanan listeyi, nihai karar vermek üzere değerlendirecek. Değerlendirme sonucunda tarımsal amaçlı örgütlerin derecesini belirleyerek onaya sunacak. Derecelendirme sonucu yapılan itirazları değerlendirerek karara bağlayacak.

Başvuruda aranacak şartlar

Başvuruda bulunmak isteyen tarımsal amaçlı örgütlerde şu şartlar aranacak:
– Bakanlık kayıtlarında veya KOOPBİS’te yer almak ve faaliyette bulunuyor olmak.
– Son beş yıl içindeki genel kurul toplantılarını süresinde ve düzenli yapmış olmak.
– Başvuru sırasında icra takibi,iflas ve/veya tasfiye sürecinde olmamak, kayyım tarafından yönetilmemek.
– Bakanlık görev alanında faaliyet gösteren 1163 sayılı Kanuna tabi tarımsal amaçlı kooperatifler, 5200 sayılı Kanuna tabi tarımsal üretici birlikleri ve 5996 sayılı Kanuna tabi ıslah amaçlı hayvan yetiştirici birlikleri başvuruda bulunabilecek. Bunların üst örgütleri, başvuruda bulunamazlar.

Puana göre derecelendirme

Derecelendirme Komisyonu tarafından hazırlanan ve ilgili bakan yardımcısı tarafından onaylanan puanlama sonuç raporuna göre tarımsal amaçlı örgütler puana göre şöyle derecelendirilecek:
a) 60 puan ve üzeri alanlar birinci derece tarımsal amaçlı örgüt,
b) 40-59 (dahil) arası puan alanlar ikinci derece tarımsal amaçlı örgüt,
c) 39 ve altı puan alanlar üçüncü derece tarımsal amaçlı örgüt, olarak derecelendirilir.
İlgili Bakan Yardımcısı tarafından onaylanan listede birinci derece tarımsal amaçlı örgüt olmaya hak kazanan tarımsal amaçlı örgütlere, birinci derece tarımsal örgüt belgesi düzenlenecek. İkinci ve üçüncü derece tarımsal amaçlı örgütlere ayrıca bir belge düzenlenmeyecek. Birinci derece tarımsal örgüt belgesi alanların listesi, Bakanlık internet sitesinde ilan edilecek.

Birinci derece tarımsal örgüt belgesinin geçerlilik süresi belgenin onaylandığı tarihten itibaren üç yıl olacak.
Tarımsal amaçlı örgütün, derecelendirme neticesinde birinci derece tarımsal örgüt belgesi alamaması durumu bir sonraki dönemde başvuru yapmasına engel teşkil etmeyecek.

Başvuru yapılmaması tarımsal amaçlı örgütlerin hukuki statülerinde ve tüzel kişiliklerinde herhangi bir değişikliğe neden olmayacak.

Birinci derece tarımsal örgüt belgesi almanın avantajları

Birinci derece tarımsal örgüt belgesine sahip olan tarımsal amaçlı örgütlere, ilgili mevzuatında hüküm bulunması kaydıyla şu avantajlar sağlanacak:
-Tarımsal desteklemelerde ayrıcalık sağlayacak ilave puan ve/veya destek,
– Düşük faizli tarımsal kredilerde özel kredi ve/veya faiz indirimi,
– Bakanlık organizasyonlarında temsil edilmesinin,
– Bakanlık karar alma süreçlerine aktif katılım, sağlanması konularında avantajlar verilebilir.

Belgenin iptali

İhbarlar veya Bakanlık tarafından yapılan denetimler neticesinde mücbir sebepler dışında taahhütname veya ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareket ettiği tespit edilen tarımsal amaçlı örgütlerin derecelendirmeye ilişkin tarımsal örgüt belgesi iptal edilir.
Derecelendirme kapsamında tarımsal örgüt belgesi verilen tarımsal amaçlı örgütlerin faaliyetlerini etkileyen icra takibi, iflas, tasfiye ve benzeri mücbir sebep sayılamayacak durumlarının ortaya çıkması halinde Genel Müdürlük tarafından verilen tarımsal örgüt belgesi iptal edilir.

İptal edilen belge kapsamında tarımsal amaçlı örgüte sağlanan destekler, iptal tarihinden itibaren sonlandırılır. Tespit edilen aykırılıklara dayanılarak bir haksız yararlanma söz konusu olmuş ise ilgili mevzuat hükümlerine göre işlem yapılır.
Belgesi, birinci fıkra kapsamında iptal edilen tarımsal amaçlı örgüt, iptal tarihinden itibaren üç yıl süreyle derecelendirme başvurusunda bulunamaz.

Tarımsal örgütlerin puan kazanacağı bazı kriterler:
– Son iki yılda ortak/üyelerine girdi temini 8 puan
– Son iki yılda sözleşmeli üretim yapması 8 puan
– Ortak makine parkı hizmeti sunması 5 puan
– Üretilen ürünlerin pazarlanması için satış reyonu veya market/satış ofisi olması 5 puan
– Sorumlu müdür çalıştırması 5 puan
– Personel sayısı 11 ve üzeri olanlar 8 puan
– Tescilli marka ve/veya coğrafi işaretli ürün belgesine sahip olması 4 puan
– Son üç yılda tarımsal amaçlı fuarlara katılması ve stant açması 2 puan
– Vadesi geçmiş vergi ve sosyal güvenlik prim borcunun olmaması 3 puan
– Son iki yılda ortaklarına eğitici ve öğretici hizmette bulunması 3 puan

Özetle, su ve tarımsal örgütler konusunda atılan iki önemli adım var. Bu adımların başarıya ulaşması için katılımcı, kapsayıcı bir çalışmanın yürütülmesi gerekiyor. Tarımsal örgütlerin derecelendirmesinde objektif olunması çok önemli. Bütün kriterleri yerine getirse bile bakanlık veya hükümetin tarım politikalarını eleştirdi diye bir tek örgüt cezalandırılırsa atılan bu adımın hiçbir yararı olmaz.