Bitkisel üretimdeki çöküş kuraklıkla açıklanabilir mi?

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılan 2021 yılı “Bitkisel Üretim 2. Tahmini” açıklandı. Bitkisel üretimde deyim yerindeyse büyük bir çöküş var. Hububat, bakliyat ürünleri başta olmak üzere bir çok ürünün üretiminde çok ciddi düşüşler var. Bazı ürünlerde ise üretim artışı var. Üretimdeki düşüş sadece kuraklıkla açıklanabilir mi?

Kuraklığın etkili olduğu bölgeler ve ürünler dışında da üretimi azalan çok sayıda ürün var. Bunun temel nedeni de yanlış tarım politikaları, pandemi sürecinde çiftçinin desteksiz bırakılması, girdi fiyatları artarken ürün fiyatlarının aynı oranda artmaması, ithalat kapılarının sonuna kadar açılması, piyasaların iyi izlenmemesi ve tarımın adeta yok sayılmasıdır.

Tarımsal üretim olmayınca bu ürünler ithalatla karşılanıyor. İthalat ucuz değil. Dünya gıda fiyatları son 10 yılın zirvesinde. Bu nedenle çiftçiye verilmeyen destek fazlasıyla ithalata ödeniyor. İthalattan beslenenlere destek sağlanıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun “iyimser” verilerine ürün bazında ayrıntılı olarak bakmakta yarar var.

Buğday üretimi son 14 yılın gerisinde

Bitkisel üretimde en büyük pay tahıl ürünlerinin. Üretimde düşüşün en çok yaşandığı ürün gruplarından birisi tahıl ürünleri oldu. Tahıl üretimi geçen yıla göre toplamda yüzde 15 düşüşle 37 milyon 187 bin tondan 31 milyon 626 bin tona gerileyeceği tahmin edildi.

2020 yılında 20 milyon 500 bin ton olan buğday üretimi 2021 yılında 17 milyon 650 bin ton olması bekleniyor. Amerika Tarım Bakanlığı, Türkiye’nin buğday üretiminin 16.5 milyon ton olarak tahmin ettiğini aylar önce açıklamıştı. Geriye dönük bakıldığında Türkiye’nin son olarak 2007 ve 2008 yıllarında yaşanan büyük kuraklıktan sonra buğday üretimi 18 milyon tonun altına düşmüştü. Bundan 14 yıl önce 2007 yılında Türkiye’nin buğday üretimi 17 milyon 234 bin ton, 2008’de ise 17 milyon 782 bin tona düşmüştü. Geçen 14 yılda artan nüfusa rağmen buğday üretiminin 17 milyon 650 bin tona gerilemesi buğday ithalatını artıracaktır. Nitekim daha hasat devam ederken buğday ithalatı için peş peşe ihaleler yapan Toprak Mahsulleri Ofisi, 30 Haziran’dan bugüne kadar 5 kez buğday ithalat ihalesi yaptı. ilk ihalede tonu ortalama 260 dolar olan buğday ithalatında son olarak 21 Ekim’de yapılan ihalede fiyat ortalama 343-350 dolara ulaştı. Üretim azalınca ihtiyaç ithalatla karşılanıyor. Dünya buğday fiyatlarındaki artış nedeniyle ithalatın faturası her geçen gün kabarıyor.

Arpada 32, çavdarda 27 yılın en düşük üretimi

Arpa üretiminde de çok büyük düşüş olacağı tahmin edildi. Arpa üretimi geçen yıla göre yüzde 30,7 oranında düşerek 8 milyon 300 bin tondan 5 milyon 750 bin tona gerilemesi bekleniyor. Amerika Tarım Bakanlığı ise Türkiye’nin arpa üretimini 4.5 milyon ton olarak tahmin etmişti.

Türkiye İstatistik Kurumu ve Toprak Mahsulleri Ofisi verilerine göre, Türkiye’nin arpa üretimi son 32 yılın en düşük seviyesine inmiş oldu. 1989 yılında 4.5 milyon ton olarak gerçekleşen arpa üretimi o tarihten bu yana 6 milyon tonun altına hiç inmemişti.

Toprak Mahsulleri Ofisi, 24 Haziran’dan bu yana arpa ithalatı için 8 kez ihale açtı. Son ihale 26 Ekim 2021’de yapılacak. İthal arpanın tonu 24 Haziran’da ortalama 270 dolar seviyesinde iken, 12 Temmuz’daki ihalede 237 dolara düştü ancak daha sonraki ihalelerde sürekli artarak 300 doların üzerine çıktı. Buğdayda olduğu gibi arpada da üretim açığı ithalatla kapatılmaya çalışılıyor. Ama faturası çok ağır oluyor.

Çavdarda ise, geçen yıla göre yüzde 32,4 oranında düşüşle üretimin 295 bin 681 tondan 200 bin ona gerilemesi bekleniyor. Çavdar üretimi son olarak 1994 yılında 20 bin tonun altına düşerek 195 bin ton olarak gerçekleşmişti.

Tahıl ürünleri kapsamında üretimi değişmeyen ürün ise mısır olacak. Mısır üretiminin geçen yıl olduğu gibi 2021’de de 6.5 milyon ton olacağı tahmin edildi.

Dünya bakliyata yönelirken Türkiye’de üretim düşüyor

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre kuru bakliyat ürünlerindeki üretim yüzde 18,5 oranında düşecek ve üretim toplamda 1 milyon 292 bin tondan 1 milyon 53 bin tona gerileyecek.

Kuru bakliyat ürünlerinde en önemli düşüş kırmızı mercimekte yaşanacak. Kırmızı mercimek üretiminin geçen yıla göre yüzde 30 azalarak 328 bin 418 tondan 230 bin tona gerileyeceği tahmin edildi.

Yeşil mercimekteki üretim düşüşü geçen yıla göre yüzde 17,4 olacak. Üretimin 42 bin 397 tondan 35 bin tona düşmesi bekleniyor.

Son yıllarda üretimi artan nohutta ise 2021 yılında yüzde 24,6 oranında düşüş olacak. Nohut üretiminin 630 bin tondan 475 bin tona düşeceği öngörülüyor.

Bezelye üretiminde ise aynı dönemde yüzde 33,9 oranında artış bekleniyor. Türkiye’nin bezelye üretiminin 1538 tondan 2 bin 60 tona çıkacağı tahmin edildi.

Dünyada son yıllarda bakliyat ürünlerine yönelik ciddi bir yönelme yaşanırken ve üretim artırılırken, Türkiye’de kuraklığın etkisi ile bakliyatta üretimin düşmesi ithalatın artarak devam etmesi anlamına geliyor. İthalatın artması ise tüketici daha yüksek fiyata bakliyat ürünleri tüketmesi demek.

Yağlı tohumlarda üretim arttı

Hububat ve bakliyatta birçok üründe üretim azalırken yağlı tohumlarda üretim arttı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2020 yılında toplamda 2 milyon 620 bin ton olan yağlı tohumlar üretimi 2021’de yüzde 14,4 oranında artışla 2 milyon 997 bin tona ulaşması bekleniyor.

Yağlı tohumlarda en ciddi artış yağlık ayçiçeğinde bekleniyor. Geçen yıl 2 milyon 67 bin ton olan yağlık ayçiçeği üretiminde yüzde 15,6 oranında artışla 2 milyon 390 bin tona çıkacağı tahmin edildi.

Kanola (kolza) üretimindeki artış ise yüzde 15,2 olarak tahmin ediliyor. Üretimin 121 bin 542 tondan 140 bin tona yükselmesi bekleniyor.

Soya üretimi ise geçen yıla göre yüzde 16 artışla 155 bin tondan 180 bin tona çıkması öngörülüyor.

Kenevirde şok düşüş

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gündeme getirmesi ile 18 ilde ekimine izin verilen kenevir üretimi, geçen yıla göre yüzde 91,2 oranında azaldı. Geçen yıl 273 ton olan kenevir tohumu üretimi bu yıl 24 tona gerilemesi bekleniyor. Üretimdeki düşüşün temel nedeni ise ürünü işleyecek işletmelerin altyapının kurulmamasından kaynaklandığı ifade ediliyor.

Pamukta artış, tütün ve şeker pancarında düşüş var

Endüstriyel bitkilerin üretimine bakıldığında kütlü pamuk üretiminde yüzde 26,9 oranında artışla geçen yıl 1 milyon 773 bin ton olan üretimin bu yıl 2 milyon 250 bin tona ulaşması bekleniyor.

Geçen yıl 23 milyon 25 bin ton olan şeker pancarı üretiminin yüzde 15,3 oranında düşüş ile 19 milyon 500 bin ton olarak gerçekleşmesi öngörülüyor.

Tütün üretiminin ise aynı dönemde yüzde 7,7 oranında azalarak 79 bin tondan 73 bin tona gerilemesi tahmin ediliyor.

Sebzelerde düşüş, meyvelerde artış öngörülüyor

Türkiye İstatistik Kurumu 2021 yılı Bitkisel Üretim 2.Tahmin verilerine göre, sebze üretiminin toplamda yüzde 0,2 azalacağı, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde yüzde 4,6 oranında artacağı tahmin edildi. Sebzelerde üretimin 31,1 milyon ton, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde 24,7 milyon ton olarak gerçekleşeceği öngörülüyor.

Meyvelerde, bir önceki yıla göre elmada yüzde 0,3 azalarak 4 milyon 300 bin tondan 4 milyon 286 bin tona, üzümde yüzde 12,8 oranında düşüşle, 4 milyon 208 bin tondan 3 milyon 670 bin tona kirazda yüzde 6,8 oranında azalış ile yaklaşık 725 bin tondan 675 bin 800 tona gerileyeceği tahmin ediliyor.

Zeytinde yüzde 35,4 artış, Antep fıstığında yüzde 59,7 düşüş bekleniyor

Geçen yıl üretimde düşüş yaşanan zeytinde bu yıl yüzde 35,4 artış bekleniyor. Zeytin üretiminin geçen yıla göre 1 milyon 316 bin tondan 1 milyon 782 bin tona yükselmesi tahmin ediliyor.

Sert kabuklu meyvelerden Antep fıstığında ise üretimin bu yıl yüzde 59,7 oranında gerileyerek 296 bin 376 tondan 119 bin 355 tona gerilemesi öngörülüyor.

Bademde yüzde 8,7, cevizde yüzde 11,6 ve fındıkta da yüzde 2,9 oranında artış olacağı tahmin edildi.

Muz ve turunçgil üretimi artıyor

Geçen yıl ani hava değişikliklerinden en çok etkilenen ve üretimi azalan turunçgillerde bu yıl üretim normale dönecek gibi görünüyor. Mandalina üretiminde yüzde 14,7, portakalda yüzde 30,6 ve limonda yüzde 30,4 oranında artış olması bekleniyor. Toplam turunçgiller üretiminin yüzde 23,3 oranında artışla 4,3 milyon tondan 5,3 milyon tona ulaşması öngörülüyor.

Son yıllarda seracılıkta en fazla yatırım yapılan ürünlerden birisi muz. Muz üretiminin yüzde 19,1 oranında artarak 728 bin tondan 867 bin tona ulaşması bekleniyor. Avokado üretiminin ise aynı dönemde yüzde 47,7 oranında artarak 5 bin 923 tondan 8 bin 750 tona çıkması öngörülüyor.

Özetle, Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2021 yılı bitkisel üretime ilişkin ilk tahmini ile ikinci tahmini arasında çok büyük farklar var. İlk tahmininde sanki tarımsal üretimde hiç bir düşüş yokmuş, kuraklık, ani hava değişiklikleri hiç yaşanmamış gibi veriler ortaya konulurken, ikinci tahminde özellikle kuraklığın etkileri ile üretimdeki düşüşler dikkat çekiyor. Ancak ikinci tahmin de çok iyimser. Bitkisel üretimde üretimin çok düşük olduğu ürünler de var, üretimin arttığı ürünler de var. Bitkisel üretimde yaşanan üretim düşüşü, ortaya çıkan tablo, sadece kuraklıkla açıklanamayacak kadar vahim. Yüksek girdi fiyatları, ithalat kapılarının açılması, çiftçinin para kazanamaması nedeniyle üretimden çekilmesi, ürün desenindeki değişiklikler gibi ciddi sorunlar var. Bu sorunlar çözülmediği için gıda fiyatları yükseliyor. Pandemi sürecinde, Türkiye tarımda yaşanan sorunlara çare üretse, ithalat yerine üretim yapsa ve ihracat yapsa tarımdan çok büyük zenginlik sağlayabilirdi. Bütün uyarılarımıza rağmen bu fırsat ne yazık ki değerlendirilmedi.