Sınırdaş arazilerde önalım sorunu nasıl çözülecek?

Bu makalede ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.

Sınırdaş arazilerde önalım sorunu nasıl çözülecek?

21 Nisan 2021

·

Ali Ekber Yıldırım

·

Köşe Yazısı

Güncelleme: Şub 22, 2024

Tarımla ilgili pek çok yasal düzenleme yapılıyor. Düzenlemeler, yasa teklifleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmadan önce gerekli saha araştırması ve incelemeler yeterince yapılmadığı için, çıkarılan yasalar sorunlara çözüm getiremiyor. Ayrıca, yasalar da yeterince uygulanmıyor.

“Önce yasayı çıkaralım, sonra eksiklikler varsa gerekli düzenlemeleri yaparız” anlayışı sorunları çözmek bir yana daha da derinleştiriyor.

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildikten sonra bir çok yasa, kanun teklifi “Torba Yasa” şeklinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne getirilerek hızlıca çıkarılıyor. Sahadaki araştırma ve incelemeler bir yana, çoğu zaman Meclis’teki komisyonlarda dahi görüşülmüyor. Bu nedenle yasalar ya eksik çıkıyor yada yaşanan sorunlara çare olamıyor.

Bunun son örneği 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Yasası’nda yaşandı. 19 Temmuz 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren bu yasa 29 maddeden oluşuyordu. Daha 9 yıl geçmeden bu yasada değişiklik yapan 6537 Sayılı 12 maddelik Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Yasasında Değişiklik Öngören Yasa kabul edildi. Yasa 15 Mayıs 2014’te yürürlüğe girdi.

Bu değişiklik de yetmedi, 4 Kasım 2020’de Resmi Gazete’de yayınlanan 7255 Sayılı Gıda, Tarım ve Orman Alanında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun(Torba Yasa) ile yine köklü değişiklikler yapıldı. Öyle ki, önceki düzenlemelerdeki maddelerin bir kısmı ya tamamen kaldırıldı veya tam tersi uygulamalar getirildi. Öyle anlaşılıyor ki kısa süre sonra yeni bir değişiklik yapılmak zorunda kalınacak. Çünkü her değişiklik beraberinde yeni sorunlar getiriyor.

Önalım hakkı kalktı mahkemeler sürüyor

Türkiye’de tarım arazileri parçalı ve küçük. Resmi kayıtlara göre yaklaşık 3 milyon çiftçi, 30 milyondan fazla parsel var. Araziler miras yoluyla bölünüyor. 2005 yılında çıkarılan Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Yasası bu bölünmeyi engelleyecek diye çıkarılmıştı. Ancak görünen o ki, bölünmeyi engellemediği gibi yeni sorunlar da ortaya çıkardı.

Nitekim 2014 yılında yasada çok kapsamlı değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerden birisi de bu yazının da konusu olan sınırdaş arazilerle ilgiliydi.

2014 yılındaki düzenleme ile “Önalım hakkı” başlığı altında Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Yasası’nın 8.Maddesinin İ bendi şu şekilde düzenlendi: “MADDE 8/İ – 8/C maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca aile malları ortaklığı veya kazanç paylı aile malları ortaklığı kurulduğu takdirde, ortaklardan birinin payını üçüncü bir kişiye satması hâlinde, diğer ortaklar önalım hakkına sahiptir.

Tarımsal arazilerin satılması hâlinde sınırdaş tarımsal arazi malikleri de önalım hakkına sahiptir. Tarımsal arazi, sınırdaş maliklerden birine satıldığı takdirde, diğer sınırdaş malikler önalım haklarını kullanamaz. Önalım hakkına sahip birden fazla sınırdaş tarımsal arazi malikinin bulunması hâlinde hâkim, tarımsal bütünlük arz eden sınırdaş arazi malikine önalıma konu tarımsal arazinin mülkiyetinin devrine karar verir.

Önalım hakkının kullanılmasında Türk Medenî Kanunu hükümleri uygulanır.”

Mahkemelik araziler için yeni düzenleme isteniyor

Bu düzenleme sınırdaş arazilerle ilgili bir çok sorunu beraberinde getirdi. Mirasçılar, sınırdaş arazi sahipleri ile mahkemelik oldu.

Geçen yıl, 4 Kasım 2020’de kabul edilen 7255 Sayılı Torba Yasa ile bu madde yasadan tümüyle çıkarıldı. Fakat, sınırdaş arazilerle ilgili devam eden, sonuçlanmamış davalar var. Bu davalarla ilgili torba yasaya herhangi bir düzenleme konulmadığı için sınırdaş arazi sahipleri, çiftçiler mağdur. Bu konuda her gün çok sayıda mesaj, telefon geliyor. Çiftçilerin dile getirdikleri sorunlar özetle şöyle:

1- Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Yasası’nda, 6537 sayılı Yasa ile 2014 yılında bazı düzenlemeler yapılmıştır. Anılan yasanın 8/i maddesinin ikinci fıkrasında, tarım arazileri satıldığında komşu parsel sahiplerine önalım hakkı tanımıştır. Meclis, iyi niyetle, tarım arazilerinin bölünmesini önlemeye ve mümkünse
büyütülmesini sağlamayı hedeflemiştir. Ancak, uygulamada, beklenen yarar sağlanamamıştır.

2- Komşu parsel sahipleri bu yasayı, kötü niyetli olarak kullanarak satılan parsellerin ucuz şekilde el koyduğu bir yöntem haline gelmiştir. Önalım uygulamasının yürürlüğe girdiği ve yürürlükten kaldırıldığı dönemler arasında devam eden davalar nedeniyle büyük
mağduriyetler oluşmuştur. İşi yarım kalan komşunun işi komşuları tarafından ortaklaşa
yapılırken bu yasa ile komşu komşuya düşman olmuş, araya husumetler girmiştir,
düşmanlıklar artmıştır.

3- Nitekim, Türkiye Büyük Millet Meclisi, bu yasanın toplum düzenini bozduğu, tarım arazilerinin ucuz yolla elde edilebileceği bir yöntem olarak kullanıldığının tespit edilmesi üzerine , 4 Kasım 2020 tarihli 7255 sayılı yasanın 20. maddesinde yaptığı düzenleme ile 5403 sayılı yasanın 8/i maddesinin 2. fırkasını yürürlükten kaldırmıştır.

4- Ancak kaldırılan yasa hükmüne göre 2014 yılından buyana davası devam eden önalım davasından mağdur olan davalılar unutulmuştur. Zira devlet yasanın kötü niyetli olarak kullanılmasından dolayı verilen ön alım hakkını iptal etmiştir ancak davası devam edenler için mağduriyet devam etmektedir.

5- Hakızayiatında (hak kaybı) verilen hak iptal edilmiştir. Ancak devam eden derdest(kesinleşmemiş) davalar için yasa koyucu tarafından 7255 sayılı yasanın 20. Maddesine “EK MADDE” konulmadığından Yargıtay ve mahkemeler kanunun geriye yürümeyeceğini düşünerek davaları red etmiyor.

6- Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin, mağduriyetleri ortadan kaldırmak için, 7255 sayılı yasanın 20.maddesinin binlerce devam eden davalara da uygulanacağı yönünde bir düzenleme yapması yaşanan bu mağduriyetleri ortadan kaldıracaktır.

7- Bu amaçla, 5403 sayılı Kanunun 8/i maddesinin ikinci fıkrasına dayanarak
komşu parsel maliki tarafından açılan ve devam eden önalım hakkından kaynaklanan Şufa(önalım) davalarında “derdest davaların düşeceğine ilişkin 4 Kasım 2020 tarihli 7255 sayılı yasanın 20. Maddesine EK Madde eklenmelidir.”

Özetle, yeterli araştırma, inceleme yapılmadan, yaşanan gerçeklerden uzak yasal düzenlemeler sorun çözmekten öte yeni sorunlara neden oluyor. Önalım hakkı ile ilgili eksik düzenleme yeni mağduriyetler yaratıyor. Yasalar çıkarılıyor ama uygulanmıyor, uygulanamıyor. Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Yasası uygulansaydı, bugün en çok konuşulan ve on binlerce kişiyi mağdur eden hobi bahçeleri olur muydu?

Çiftçi borçlarının yapılandırılması

Bugünlerde çiftçi borçlarının yapılandırılması ile ilgili çok sayıda soru geliyor. “Bankaya gittik, kooperatife gittik borcumuzu yapılandırmıyorlar, yasa bizi kapsamıyormuş” diye bize kızanlar bile var. Sanki yasayı biz çıkarmışız, sorumlusu bizmişiz gibi.

Geçen hafta Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen “Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Torba Yasa) ile bir borç yapılandırılması öngörülüyor.

Yapılan düzenleme sadece Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından çiftçilere kullandırılan tarımsal kredilerden 31/12/2020 tarihi itibarıyla takibe düşen, sorunlu, yani “tasfiye olunacak alacaklar hesabına aktarılan” kredilerle ilgili.

Daha iyi anlaşılması için şöyle anlatalım; Çiftçilerin kullandığı kredi 2020 yılı sonu itibariyle 137 milyar liraya ulaştı. Bu kredinin 9.2 milyar lirası Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından kullandırıldı. Bunun da yaklaşık yüzde 10’u takibe düşmüş görünüyor.

Yani yaklaşık 2 milyon çiftçiden sadece 21 bin çiftçinin aldığı krediyi kapsıyor.

Eğer, Tarım Kredi Kooperatiflerinden kredi kullanmadıysanız bu düzenleme sizi hiç ilgilendirmiyor.

Eğer, Tarım Kredi Kooperatiflerinden kredi kullandınız ama borcunuzu zamanında ödediniz ve takibe düşen bir borcunuz yoksa bu düzenleme sizi de kapsamıyor.

Eğer, Tarım Kredi’den borç aldınız ama ödeyemediniz ve 31 Aralık 2020 tarihine kadar borcunuz takibe düştüyse bu düzenleme sizi ilgilendiriyor.

Bu makale ile ilgili yapılan yorumlar

Tarım,Toprak: İlişkili Diğer Makaleler

En Son Yayınlanan Makaleler