Tarımda 40 yılın bilançosu

Tarımda 40 yılın bilançosu

Bağımsızlık Savaşı’nı kazanan Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları, cumhuriyeti ilan etmeden İzmir’de İktisat Kongresi’ni toplamaları bir tesadüf değildir.

Yıllarca süren (1911-1922)savaşlardan kalan köylüyü çiftçi yapmak temel hedeflerden birisiydi. O dönem 13 milyon nüfusun yüzde 80’i köylü. İzmir İktisat Kongresi ile tarım politikasının temel ilkesi “Milli ekonominin temeli ziraattır.”şeklinde belirlendi.

Uygulanacak tarım politikasının temel felsefesi ise Mustafa Kemal Atatürk’ün “Ülkenin gerçek sahibi ve efendisi,hakiki müstahsil olan köylüdür.” sözüne dayanır.

1.İktisat Kongresi’ne “Çiftçi Grubu” tam 96 maddelik bir metin sunar. Bu isteklerin bir çoğu da köylünün üretim yapmasını engelleyen, yabancılara mahkum kılan uygulamaların kaldırılmasına yöneliktir. Çiftçi Grubu’nun talepleri arasında Aşar vergisinin kaldırılması, tütün ekimi ve ticaretinin serbest bırakılması,tütünde Reji İdaresi’nin kaldırılması, tarımsal kredilerin düzenlenmesi,hayvan hastalıklarıyla mücadele, tarım alet ve makinalarının standartlaştırılması, yüksek öğretim görenlerin bir süre köylere gönderilmesi gibi çok temel istekler var. Bunların önemli bir bölümü kısa zamanda gerçekleştirilir.

Bütün bu çalışmalarda Atatürk kendisi de öncü olarak yer alır. Yeri gelir traktörün üzerindedir,yeri gelir kooperatifin kurucu ortağıdır. Atatürk Orman Çiftliği’ndeki çalışmaları ile örnek bir çiftçi olarak yol göstericidir.

Dönüm noktası 1980 ve 24 Ocak Kararları

Tarım sektörü için 1980 yılı özellikle 24 Ocak Kararları bir dönüm noktası oldu. Cumhuriyetten 1980 yılına kadar oluşturulan altyapı,tarımsal kurumlar,üretim deseni,ihracata dayalı geleneksel ürün üretimi ve tarımsal sanayideki gelişmeler bir yana bırakılarak, ülkenin ancak sanayi ve turizmle yani hizmet sektörü ile kalkınabileceği benimsenmiştir. Tarım, ekonominin sırtında bir yük olarak görülmüş, uluslararası sermaye ve kuruluşların dayatması ile tarım sektörü kontrolsüz bir şekilde dışa açıldı.

Tarım sektörü desteksiz bırakıldı. İthalat kapıları sonuna kadar açıldı. Tarımsal üretimi ve üreticileri “ithalatla terbiye etme” politikası ilk kez Turgut Özal döneminde başladı ve bugün hala devam ediyor.

Tarımda reorganizasyon adı altında 1985 yılında başlatılan çalışmalarla kurumsal yapı dağıtıldı. Ziraat İşleri, Zirai Mücadele, Toprak-Su, Gıda İşleri, Veteriner İşleri gibi alanında uzmanlaşmış kurumların hepsi kapatıldı veya başka kurumlara bağlandı. Etkisizleştirildi. Tarımı besleyen ana damarlar kesilmiş oldu.

Özelleştirme tarımla başladı

Dünyanın aksine Türkiye’de özelleştirme tarımla başladı Et ve Balık Kurumu,Süt Endüstrisi Kurumu,Yem Sanayi özelleştirilerek üretimi destekleyen kurumlar ortadan kaldırılınca ve bir yandan da ithalat kapıları açılınca hayvancılık çöktü. Doğu ve Güneydoğu’da başlayan terörün de etkisi ile hayvancılık yapmak daha da zorlaştı. Canlı hayvan ve kırmızı et ihraç eden Türkiye, ithalat yapan ülke konumuna düşürüldü.

Zirai Donatım,TEKEL, Şeker Fabrikaları, Türkiye Gübre Sanayi(TÜGSAŞ) gibi hem üretimi doğrudan ilgilendiren hem de girdi sağlayan kurumlar da özelleştirilince bitkisel üretim de büyük yara aldı.

Ülkede yaşanan krizlerin faturası tarıma kesiliyordu. Örneğin 1994 krizi yaşanınca dönemin Başbakanı Tansu Çiller, tarımsal destekleme kapsamındaki ürün sayısını 26’dan 9’a düşürdü. Tarımın en çok desteğe ihtiyacı olduğu dönemde destekler kesildi. Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği anlaşması yapıldı. Tarıma ilişkin tavizler verildi.

IMF-Dünya Bankası politikaları

Uluslararası Para Fonu(IMF) ve Dünya Bankası 1990’lı yılların sonuna gelindiğinde tarımda politikalarını belirleyen, tarım ürünleri fiyatına bile müdahale edecek kadar ipleri ele geçirdi. Tarımda Reform Uygulama Projesi(ARİP) Dünya Bankası Projesi olarak 1999 yılında uygulamaya konuldu. Proje kapsamında Çiftçi Kayıt Sistemi’nin oluşturulması, üretimden bağımsız olarak Doğrudan Gelir Desteği uygulamasına geçilmesi,4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri Yasası ile “özerklik” adı altında birliklerin tasfiyesi,etkisiz hale getirilmesi öngörüldü. Büyük oranda da başarıya ulaştı. Yasa ile Tarım Satış Kooperatifleri’ne devlet tarafından mali destek yapılması yasaklandı.

Tarıma yönelik bir çok destek kaldırılarak, doğrudan gelir desteği adı altında üretime değil üretmemeye destek sağlandı.

Amerika’dan çantasında 15 günde çıkarılacak 15 yasa ile Türkiye’ye gönderilen Kemal Derviş’in hazırladığı ekonomi programı uygulanırken, Şeker Yasası ve Tütün Yasası çıkarıldı. Tütün üretiminde sözleşmeli üretimle uluslararası sigara tekelleri söz sahibi oldu. Şekerpancarı üretiminde kota sistemine geçildi.

Tarımsal ürünlerin fiyatı IMF tarafından hükümete bildiriliyor ve hükümet de bunu niyet mektuplarına yazıyordu. Buğdayın fiyatını aslında IMF belirliyordu.

Tarımda 17 yıllık AKP iktidarının uygulamaları

Ülke 2001 krizi sonrasında IMF ve Dünya Bankası politikalarından nefes alamaz hale gelmişken büyük umutlarla iktidara gelen Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), ilk 3 yıl aynı politikaları sürdürdü.

AKP iktidarı dönemine genel olarak bakıldığında; 6 bakanın görev yaptığı 17 yıllık dönemde önemli yasal düzenlemeler yapıldı. Tarım Kanunu, Tohum Yasası, Biyogüvenlik Yasası ve daha bir çok yasa çıkarıldı. Turgut Özal döneminde başlayan ithalatla terbiye politikası en katı biçimde bu dönemde uygulandı. Bu dönemde ithal edilmeyen ürün kalmadı denilebilir.

İthalat politikası tarımı zorluyor

Üretimin değil, ithalatın desteklendiği, yüz binlerce kişinin tarımdan çekildiği, aile işletmeciliğinin tasfiye edilerek yerine şirket tarımının egemen kılındığı bu dönemde çiftçi para kazanamamaktan, tüketici gıda ve tarım ürünlerini çok pahallıya almaktan hep şikayetçi oldu.

Tarım toprakları en çok bu dönemde amaç dışı kullanıma açıldı. Acele kamulaştırmalarla tarım toprakları ranta açıldı. Duble yollar ovalardan geçirildi.Zeytinlikler yok edildi. Koruma altına alınan ovalara termik santral kurmak için ihale üstüne ihale yapıldı.

Büyükşehir Yasası değiştirilerek bir gecede 16 bini aşkın köy mahalleye dönüştürüldü. Sadece tarım toprakları değil, Hidro Elektrik Santralleri ile dereler kurutuldu. Hükümet değişmese de bu dönemde de tarım bakanı değiştikçe tarım politikası değişti.

Zenginlik üretecek politikaya ihtiyaç var

Türkiye, bulunduğu coğrafya ve iklim koşulları, biyoçeşitliliği, tarımsal üretim kültürü ve insan kaynağı ile tarımda çok büyük potansiyele sahip olmasına rağmen bunu zenginliğe dönüştüremiyor.

Tarımda yeni bir kurtuluş savaşına ihtiyaç var. Tarımda,ülkenin tarımsal potansiyeline uygun, kendine yeterliliği esas alan, teknoloji destekli, örgütlenmeyi esas alan yeni bir modele ihtiyaç var.Bunu başarabilirsek, Türkiye ekonomisi, için tarım sektörü önemli bir çıkış yolu olacaktır.

DÜNYA Gazetesi yayın yaşamına başladığı günden itibaren ve özellikle 1996’dan Gazetemizin Kurucusu Nezih Demirkent’in yönlendirmesi ile tarım yazarı olarak tarım sektörünün sorunlarını,çözüm önerilerini dile getirmeye çalışıyoruz. Tam 40 yıldır ekonominin,tarımın bilgi kaynağı olan DÜNYA’ya nice yıllar dilerim.