Avrupa ve Türkiye’nin coğrafi işaret politikası

Avrupa ve Türkiye’nin coğrafi işaret politikası

Antalya’da Yöresel Ürünler Fuarı ile eş zamanlı olarak uluslararası önemli bir seminer yapıldı. Seminerde,Türkiye’de önemi henüz yeterince anlaşılmayan coğrafi işaretlerin tarım ve gıda sektörü için önemi ele alındı.
Ulusal ve uluslararası düzeyde uzmanların katıldığı seminer,Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin desteği,Türk Patent Enstitüsü,Antalya Ticaret Borsası, Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı(YÜciTA),Uluslararası Coğrafi İşaretler Ağı (OriGIn), Uluslararası Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Merkezi(CIHEAM)’nin işbirliği ile gerçekleştirildi.
Uluslararası Coğrafi İşaretler Ağı’nın verilerine göre, dünyada 10 bin coğrafi işaret alan ürün var. Bu ürünlerin yaklaşık yarısı Avrupa’da üretiliyor. Yüzde 10’u ise, gelişmekte olan ülkelerde. Türkiye’de 191 coğrafi işaret tescili almış ürün, tescil almak üzere bekleyen 287 ürün var.
Türkiye’nin,Avrupa Birliği Coğrafi İşaret Mevzuatına uygun olarak tescil alan iki ürünü var. Bu ürünler Gaziantep Baklavası ve Aydın İnciri. Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret almak üzere başvurusu yapılan ve tescil bekleyen ürünler ise şunlar; Aydın Kestanesi, Afyon Pastırması, Afyon Sucuğu,Malatya Kayısısı ve İnegöl Köftesi.
Türkiye’nin coğrafi işaretlerle ilgili bir yasası henüz yok. Hazırlanan Yasa Tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gündeminde bekliyor.
Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı(YÜciTA) Başkanı Prof. Dr.Yavuz Tekelioğlu’nun ifade ettiği gibi,coğrafi işaret, üreticiyi haksız rekabete karşı korurken, tüketicinin de doğru bilgilendirilmesini ve sağlıklı,güvenilir ürüne ulaşmasını sağlıyor.
Türkiye’de denetim yetersizliği, coğrafi işaret bilincinin yerleşmemesi nedeniyle bir ürün için tescil alındıktan sonra ne yapılacağı pek bilinmiyor. Bu nedenle Antalya’da 150 bin ton Finike Portakalı üretilirken,İstanbul’da 650 bin ton Finike Portakalı tüketiliyor.Ürün tecavüzüne karşı alınan ciddi herhangi bir önlem yok.
Gaziantep Baklavası’na Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret alınması için 4.5 yıl, Aydın İnciri için 4 yıl mücadele verildi. Coğrafi işaret alındı. Fakat bu iki ürün de korunamıyor. Piyasada satılan baklavanın çok büyük bölümü Antep Baklavası olarak satılıyor. Oysa coğrafi işaretle bir ürün korumaya alınıyor. Bu koruma için denetim mekanizmasının iyi işlemesi gerekiyor.
Avrupa Birliği’nin uygulamaları
Coğrafi işaretli ürünlerin en yaygın olduğu Avrupa’nın bu alandaki politikasını Avrupa Birliği Komisyonu Temsilcisi Branka Tome anlattı. Tome’nin verdiği bilgilere göre Avrupa Birliği’nde 2 tür coğrafi işaret logosu var. Birisi, tescilli menşei, diğeri ise tescilli mahreç logosu. Tescilli menşei logosu almak için sözkonusu ürünün tüm üretim aşamalarının aynı bölgede olması gerekiyor. Tescilli mahreçte ise tek bir üretim aşamasının o bölgede olması yeterli görülüyor.
Avrupa Birliği’nde 1752 şarap,1315 gıda,247 alkollü içecek ve 5 adet aromatik şarap olmak üzere 3 bin 319 coğrafi işaretli ürün var. En çok tescil sahibi ülkeler sıralamasında İtalya,Fransa,İspanya,Yunanistan Portekiz ve Almanya yer alıyor.
Ürün bazında bakıldığında şarap 1752 tescil ile ilk sırada. Et ve et ürünlerinde 278, sebze ve meyvede 264, peynirde 179, zeytin ve zeytinyağında 86, ekmek,pasta,kekte 62, birada 20 tescilli ürün var.
Başka ülkeler de Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret alabiliyor. Bugüne kadar Avrupa Birliği’nden başka ülke ürünlerinin aldığı tescilli ürün sayısı 27. Bunlardan 10 tanesi Çin’den, 2’si Türkiye’den. Türkiye, biraz çaba gösterse ve coğrafi işarete önem verse Avrupa Birliği tescilinde ilk sıraya yükselebilir.
Avrupa Birliği’nde coğrafi işaretli ürünlerin üretim değeri 55 milyar Avro civarında.Bu, 900 milyar Avroluk gıda üretiminin yaklaşık yüzde 6’sı demek. Coğrafi işaretli ürünlerin yüzde 20’si ihraç ediliyor.İhraç edilen ürünlerin toplam değeri yaklaşık 12 milyar Avro. İhracatın yüzde 30’u Amerika’ya,yüzde 7’si İsviçre,yüzde 7’si Singapur’a yapılıyor. Çin, Japonya, Kanada,Hong-Kong ihracat yapılan diğer önemli ülkeler.
Coğrafi işaretli ürünler, diğer ürünlerden daha yüksek fiyatla satılıyor. Avrupa Birliği’nde coğrafi işaretli şaraplar diğer şaraplardan yaklaşık yüzde 300 daha yüksek fiyatla satılırken,alkollü içeceklerde bu oran yüzde 257, gıda ürünlerinde yüzde 150.
Avrupa Birliği’nde coğrafi işaretli ürünlerin korunması konusunda ciddi denetimler yapılırken aynı zamanda bu ürünleri üretenler çeşitli fonlarla destekleniyor. Bu ürünleri üretenlerin 5 yıl boyunca bazı maliyetleri karşılanıyor. Coğrafi işaretli ürün üretmeyen ama hammadde üretenler de bu desteklerden yararlanıyor.
Özetle, coğrafi işaret, gıda ürünlerine büyük bir katma değer ve koruma sağlıyor. Gda ürünlerinin temelinde büyük bir tarımsal faaliyet var. Bu nedenle tarım ve kırsal kalkınmada, geleneksel,bölgesel ürünlerin,biyoçeşitliliğin korunması için coğrafi işaret önemli bir araç. Bu aracın doğru kullanılması gerekiyor.
*********
Cumhuriyet baskını
Mustafa Kemal Atatürk’ün isim babası olduğu Cumhuriyet Gazetesi, Türkiye Cumhuriyeti ile yaşıt. Bir çok yazarı teröristlerce katledilen, darbe dönemlerinde kapatılan, baskıya uğrayan,FETÖ Terör örgütünün kumpası ile yazarları tutuklanan Cumhuriyet Gazetesi bir kez daha baskına uğradı. Cumhuriyet’e yapılan baskın,basın özgürlüğüne, gazeteciliğe yapılan büyük bir darbedir ve kabul edilemez. Gazeteci arkadaşlarımızın bir an önce özgürlüğüne kavuşmalarını diliyor ve bekliyoruz.