Domateste ihracat yasağının kalkması için 50 kuruluş bakanlığa başvurdu

Domates ihracatına getirilen yasağa tepkiler büyüyor. Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından 14 Nisan 2023 tarihine kadar domates ihracatına yasak getirilmesine tepkiler çığ gibi büyüyor. Üreticiler ve ihracatçılar yasağın hemen kaldırılmasını istiyor.

Antalya Tarım Konseyi’ni oluşturan 50 kuruluş domates ihracatına getirilen yasağın kaldırılması için Tarım ve Orman Bakanlığı’na yazı ile başvuruda bulundu.

Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’ne gönderilen yazıda domates ihracatına getirilen yasağının başta Antalya olmak üzere, tüm ilgili kentlerin ekonomilerinde, sosyal ve toplumsal refahlarında hayati derecede olumsuz etkilere neden olacağı ifade edildi.

İhracat yasağı tüm sezona zarar verecek

Antalya Tarım Konseyi yazısında özetle şu bilgilere yer verildi: “Antalya ekonomisi, sosyal ve toplumsal refahı bakımından domates ürününün doğrudan etkilediği alan yaklaşık 150 bin dönüm dür. Bu alanda üretim yapan çiftçi ve aile fertleri sayısı ortalama 200 bin kişidir. Yanında istihdam edilenlerle birlikte yaklaşık 400 bin kişi doğrudan ve hayati ölçüde olumsuz etkilenmiştir. Domates ihracat yasağı ile dolaylı olumsuz etkilenen insanlar, ürünler ve ilgili sektörlerle birlikte düşünüldüğünde kentimiz nüfusunun ve ekonomisinin yaklaşık üçte biri sarsıntı içerisindedir. Domates ürününün en yüksek hasada geldiği ve üretimin bollaştığı bu dönemde getirilen ihracat yasağı, tüm sezonu zararla kapatmaya mal olacak ve gelecek sezon için de insanları hazırlık yapamaz hale getirecektir.”

İhracat yasağının birincil ve doğrudan etkileri:

Yazıda domates ihracatına getirilen yasağın etkileri tek tek sıralanarak çözüm getirilmesi istendi. Yasağın etkileri şöyle:

1-Domatesteki ihracat yasağı, iç piyasadaki fiyat istikrarını sağlamaya etkili değildir. Çünkü örtüaltı üretiminin %8’i civarında ihracatı olan domatesin yeterlilik oranı %117’dir.
Teknik olarak toplam domates ihracatı 2 milyon 200 bin ton olana kadar iç piyasa fiyatları üzerinde anlamlı bir etkisi olamaz. Mevcut ihracat 500 bin ton civarındadır.

2- Bu karar; üreticiye ve çiftçiye tahminlerin çok üzerinde kayıplar yaşatacaktır. Çünkü toplam örtüaltı sebze üretiminin ortalama %65’i domatestir ve sektörün lokomotif ürünüdür. Bu yıl tek ekim yoğunluğu çok yüksektir. Tek ekimin en yüksek üretim dönemi Mart-Mayıs arasıdır. Bu dönemde getirilen yasak, üreticilerin sezonu büyük bir zararla kapatmasına sebep olacaktır.

3- Yaş sebze ve domates üreticisi sezonluk ortalama maliyetini önemli ölçüde ihracatla karşılar. Tarımsal üreticiler ve özellikle sebze üreticileri maliyetlerine göre fiyat oluşturamaz. Tamamen arz-talep dengesine göre fiyat piyasada oluşur. Üretici ve çiftçi yüksek sezonda iç piyasada maliyetlerinin çok altında ürün satmak zorunda kalır ve maliyetlerini büyük ölçüde ihracat ile kurtarır. Bu rahatlamanın yok edilmesi, çiftçiyi ve üreticiyi yıkıma götürür.

4- Üreticiler ve çiftçiler gübre başta olmak üzere girdi kullanımını kısmak zorunda kalacaktır. Maliyetlerini kurtaramayan çiftçiler, girdi kullanımını kısacak bu da kalite ve verim kayıplarına sebep olacaktır. Takip eden sezonda arz azalışı ile fiyatların rekor düzeyde artma riski doğacaktır.

5- Örtüaltı üretimdeki ciddi ve kayıtlı sürekli istihdam için risk oluşacaktır. Sektördeki istihdam, ortalamanın çok üzerinde kayıtlıdır. İhracat yasağı ile maliyetlerini karşılamada çaresiz kalan çiftçiler ve üreticiler kapasite azaltımına gitmek zorunda kalabileceklerdir.

6- Üreticinin sera ve benzeri arazi kira bedelleri ödenemez hale gelecektir.
Üretimde kullanılan sera ve benzeri arazilerin ortalama %25’i kiralama durumundadır. Kira bedellerinin ödenmesinde ihracatın önemli bir katkısı vardır. İhracat yasağı ile bu katkıdan mahrum kalan üretici, çiftçi kesim kira bedellerini ödeyemez duruma gelecektir.

7-Domates tohumluk ve fide üretimi de bu yasak kararından olumsuz etkilenecektir. Domates başta olmak üzere sebze tohumluk ve fide üretim kapasitesi ciddi bir talep daralması ile karşı karşıya kalacak ve bu sektörde de atıl kapasite yaşanacaktır.

8- İhracatçı, uzun süre ve enerji harcayarak oluşturduğu pazarı kaybedecektir. Taahhütlerini ve anlaşmalarını yerine getiremeyen ihracatçı zorlanarak oluşturduğu pazarı kaybedecek ve rakiplerine kaptıracaktır. Ciddi bir itibar kaybına uğrayacaktır. Pazara tekrar girişi çok zor olacaktır. Mevcut rakiplerin yanı sıra Fas, Tunus ve Cezayir gibi ülkeleri yeni ve kalıcı rakipler olarak karşımıza çıkaracağız.

9- Domates ihracatı çok büyük ölçüde karma ihracattır. İhracat araçları sadece domates ile değil sebze ve meyve karması ile talep doğrultusunda donatılmaktadır. Sebze ihracat karmasının ortalama yarısı domatesten oluşmakta ve diğer sebze ürünleri, domates ile birlikte ihraç edilmektedir. Yani domates yoksa sebze de ihraç edilememektedir. Dolayısıyla domates ihracat yasağı, tüm sebze ihracatını da zorlayacak hatta bitirecektir.

10- Sebze meyve ihracatının tedarik zinciri birden fazla yerinden kırılacaktır.
Sadece pazar bakımından değil lojistikten işlemeye tüm zincir bu yasaktan ciddi zarar görecektir. Zincir kapsamındaki tüm tedarik ve girdi kalemleri ile işleme faaliyetleri de bu yasaktan doğrudan olumsuz etkilenecektir.

11- Bu karar esnetilmeye uygun değildir.
Yasaklama ya da kısıtlama sektörün tümü üzerinde aynı ciddi olumsuz etkiyi gösterecektir.

Yasak kararı hemen iptal edilmeli

Antalya Tarım Konseyi’nin yazısında çözüm önerisi olarak yasağın hemen kaldırılması istendi. Yazıda: “Burada birincil ve doğrudan olumsuzluklar olarak özetlenen konular, sektör için hayati ve acil önemdedir. Sektörümüz, sezonun en yüksek üretim dönemine girmiş bulunmaktadır. Dolayısıyla domatesle ilgili mevcut ihracat yasağı ile ilgili kararın çok acil ve hızlı bir aksiyonla iptal edilmesi, sektörümüzün bugünü ve geleceği için hayati önem taşımaktadır. Talebimiz; domates ihracat yasağı kararının gün içerisinde iptal edilmesidir.”

Bakanlığa gönderilen yazıda Antalya Tarım Konseyi (ATAK) adına imzası olanlar şöyle:

Ali Çandır – Antalya Ticaret Borsası Başkanı ve ATAK İcra Kurulu Başkanı
Ali Bahar – Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı ve ATAK İcra Kurulu Üyesi
Ümit Mirza Çavuşoğlu – Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği Başkanı ve ATAK İcra Kurulu Üyesi
Prof. Dr. Dursun Büyüktaş- Ziraat Mühendisleri Odası Antalya Şubesi Başkanı ve ATAK İcra Kurulu Üyesi
Nazif Alp – Muratpaşa Ziraat Odası Başkanı ve ATAK İcra Kurulu Üyesi

ANTALYA TARIM KONSEYİ ÜYELERİ
1. Antalya Ticaret ve Sanayi Odası
2. Antalya Ticaret Borsası
3. Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği
4. Alanya Ticaret ve Sanayi Odası
5. Kumluca Ticaret Borsası
6. Ziraat Mühendisleri Odası Antalya Şubesi
7. Antalya Ziraat Odası
8. Gıda Mühendisleri Odası Antalya Şubesi
9. Tarım Danışmanları Derneği
10. Ziraatçılar Derneği Antalya Şubesi
11. Fide Üreticileri Alt Birliği
12. Türkiye Tohumcular Birliği
13. Türkiye Tohum Endüstrisi Derneği
14. Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği
15. Antalya Toptancı Hal Yaş Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği
16. Gübre Üreticileri, İthalatçıları ve ihracatçıları Derneği
17. S.S. Antalya Bölgesi Su Ürünleri Kooperatifleri Birliği
18. S.S. Antalya Bölgesi Hayvancılık Kooperatifleri Birliği
19. Tarım Kredi Kooperatifleri Antalya Bölge Birliği
20. S.S. Antalya Bölgesi Ormancılık Kooperatifleri Birliği
21. Antalya İli Arı Yetiştiricileri Birliği
22. Antalya İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği
23. Kesme Çiçek Üreticileri Birliği
24. Antalya İç Su Ürünleri Yetiştiricileri Üretici Birliği
25. Elmalı Süt Üreticileri Birliği
26. Finike Meyve Üreticileri Birliği
27. Antalya Pamuk ve Narenciye Tarım Satış Kooperatifi Birliği
28. Antalya Tüccar Esnaflar Dayanışma Derneği-ANTESE
29. Akdeniz Su Ürünleri Araştırma Üretme ve Eğitim Enstitü Müdürlüğü
30. Antalya Veteriner Hekimler Odası
31. Kumluca Ticaret ve Sanayi Odası
32. Manavgat Ticaret ve Sanayi Odası
33. Antalya Sanayici ve İş İnsanları Derneği
34. Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri
35. Antalya Muratpaşa Ziraat Odası
36. Akseki Ziraat Odası
37. Alanya Ziraat Odası
38. Elmalı Ziraat Odası
39. Finike Ziraat Odası
40. Gazipaşa Ziraat Odası
41. Demre Ziraat Odası
42. Kaş Ziraat Odası
43. Korkuteli Ziraat Odası
44. Kumluca Ziraat Odası
45. Manavgat Ziraat Odası
46. Serik Ziraat Odası
47. Orta Anadolu Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği
48. S.S.Yazır Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
49. S.S.Karataş Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
50. S.S.Yelten Sulama Kooperatifi