Bu makalede ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.
Türkiye çok önemli tarım ürünlerinden birini daha kaybediyor. Pamukta olduğu gibi tütün üretimi de can çekişiyor. Dünyanın en kaliteli oryantal tütününü üreten çiftçiler üretimden hızla kaçıyor. Tekel sigara fabrikalarının özelleştirilmesi ile bu sürecin daha da hızlanması bekleniyor.
Bu sürece nasıl gelindi?
Uluslararası Para Fonu (IMF) “15 günde 15 yasa çıkarmazsanız kredi vermeyiz” dedi. Çıkarılması istenen yasalar arasında yer alan Tütün Yasası, 20 Haziran 2001’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi. Dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, yasayı veto etti. Veto gerekçesinde şu görüşlere yer verdi:
” Yasa’ da, tütün ve tütün ürünlerinin dışalımının serbestleştirilmesi sonrasında yerli üreticilerin ve geçimini tütün tarımıyla sağlayan çiftçilerin sorunlarını çözümleyecek herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Üretici tütünlerinin, sözleşme esasının yanı sıra açık artırma merkezlerinde, açık artırma yöntemi uygulanarak alınıp satılacağı öngörülmüş, ancak sözleşmeye bağlanmadığı için üreticinin açık artırma yöntemiyle satışa çıkardığı tütünlerini, alıcı bulunamaması durumunda nasıl değerlendireceğine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Böyle bir durumda, tütün üretiminden çekilmek zorunda kalacak olan üreticilerin tütün tarımından vazgeçmeleri olasılığının yüksek olmasına karşın yasada, üretimin sürdürülmesi ve üreticilerin gelir kayıplarını giderme yöntem ve ilkeleri gösterilmemiştir. Yasanın belirtilen konulardaki düzenleme eksiğinin büyük sosyal sorunlara yol açması kaçınılmazdır.”
Sezer’ in veto gerekçesinde belirttiği endişeler kısa zamanda gerçekleşti. Tütün Yasası’nın uygulanması ile üretici tütünden kaçmaya başladı.
2003’te 334 bin üretici 183 bin hektar alanda 150 bin ton tütün üretirken, 2007’ye gelindiğinde üretici sayısı 207 bine üretim alanı 144 bin hektara ve üretim de 117 bin tona geriledi. Cumhurbaşkanı Sezer’in öngördüğü gibi üretici tütünden hızla uzaklaştı. 100 bini aşkın çiftçi tütün üretemez hale geldi. Kentlere göç eden bu üreticiler sosyal sorunları da beraberinde getirdiler.
O günlerde Cumhurbaşkanı Sezer’i en ağır biçimde eleştiren, sigara üreticileri, tütün ihracatçıları bile bugün, “tütün bulamıyoruz” diye ağlaşıyorlar. Tütün üretiminin artırılması için destek verilmesini istiyorlar. Fakat, tütünden kaçan üreticiyi bir daha tütün ekmeye ikna etmek çok zor.
Dünyaca tanınan Ege tütünündeki tablo çok daha vahim. Yasa çıkmadan önce,yılda ortalama 100 bin ton Ege tütünü ihraç edilirdi. Yasa ile bu bölgede de üretim sınırlandırıldı. 2003’te 145 bin üretici 95 bin ton Ege tütünü üretirken, 2007’de üretici sayısı 70 bine üretim de 50 bin tona düştü. Çok uluslu sigara üreticileri Ege Bölgesi’ne özellikle İzmir ve Manisa’ya fabrikalar kurdu. Burası sigara üretim merkezi oldu. Fakat bu fabrikalarda yerli tütün yerine ithal tütün kullanılıyor.
Tekel’ in sigara fabrikalarının özelleştirilmesi ve devletin bu alandan çekilmesi ile tütün üretimi daha da azalacak. Çünkü, üretici ile yapılan üretim sözleşmelerinin yüzde 60’ını Tekel gerçekleştiriyor.
2006’da 70 bin ton tütün ithal ederek 250 milyon dolar dövizi dışarıdaki üreticiye ödeyen Türkiye, yerli üretimi desteklemezse, dünyada söz sahibi olduğu şark tipi tütünü de ithal etmek zorunda kalacak.
Bu makale ile ilgili yapılan yorumlar
