Fıstık gibi iş…

Bu makalede ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.

Fıstık gibi iş…

23 Şubat 2010

·

Ali Ekber Yıldırım

·

Köşe Yazısı

Güncelleme: Şub 23, 2010

Öğrencilik yıllarında stajyer muhabir olarak Anka Haber Ajansı adına, 1986 ara seçiminde İzmir’den milletvekili adayı olan Erdal İnönü’yü izliyoruz. Erdal Bey, seçim bölgesini köy köy geziyor.
Fıstıkçamı cenneti Kozak Yaylası’na ilk kez o gezide çıktık. Bir fıstıkçamının gölgesinde soluklanırken, iki genç kız tepside çamfıstığı ikram etti. Erdal Bey, köylülere dönüp “fıstıkları nasıl pazarlıyorsunuz” diye sorunca gülüşmeler oldu. Erdal Bey, “çamfıstıklarını demek istedim” diye ekledi.
Saygıyla andığımız Erdal İnönü’nün o gün “nasıl pazarlıyorsunuz” dediği çamfıstığı Kozak Yaylası’nın geçim kaynağı. Dünyada da aranan bir ürün oldu.
Ege Kuru Meyve ve Mamulleri İhracatçılar Birliği Başkanı Menaşe Gabay ile sohbet ederken “Çin’de çamfıstığı tüketimi arttı. Kendi üretimi ancak kendisine yetiyor. Dünyada değeri artan bir ürün. Türkiye, çamfıstığında iyi bir gelir sağlayabilir” bilgisini verince konuyla ilgili küçük çaplı bir araştırma yaptık.
Çamfıstığının üretimini, ihracatını, ekonomik boyutunu, bölgeyi en iyi bilenlerden biri olan Bergama Ticaret Odası Eski Başkanı Ali İhsan Süter’e sorduk. Süter’in verdiği bilgileri özetleyerek paylaşıyoruz:
“Bilindiği gibi çamfıstığı fıstıkçamı ağaçlarında yetişir. Fıstıkçamı Akdeniz havzasında, Akdeniz iklimi şartları altında gelişme göstermektedir. Deniz seviyesinden 860m yüksekliğe kadar yetişme ortamı bulabilmektedir.
Fıstıkçamı her yıl ürün vermektedir. Kozaklar( Kozak yaylasında kozalağa kozak deniliyor) ocak ile mart arasında toplanır. Bu iş için ucu çatallı, oldukça uzun çubuklar kullanılmakta ve bunlara “keye” denilmektedir. Toplanan kozaklar haziran ayına kadar sürekli güneşe serilerek kozakların açılması sağlanır. Kozaklar iyice açılınca, tokaçlarla kozaklar dövülerek içindeki kabuklu fıstık (küner) çıkartılır. Daha sonra bir kısmı kabuklu fıstık halinde satılırken bir kısmı da kabukları kırılarak iç fıstık şeklinde satılmaktadır.
Üretim önceki yıllara oranla giderek artmaktadır. Ancak bazı yıllarda iklim koşullarına bağlı olarak üretimde azalmalar meydana gelmektedir.
Kozak yöresinde başlıca geçim kaynağı fıstıkçamı ziraatıdır. Fıstıkçamı ağacının uzun sürede yetişmesine rağmen elde edilen ürünün çok değerli olmasından dolayı halkın yıllık geliri de yüksektir. Bu nedenle Bergama’nın en zengin ve gelişmiş köyleri  buradadır. Dolayısıyla Bergama ekonomisine katkısı büyüktür.
Bizde genellikle tatlı ve pilavlarda kullanılan çamfıstığının,  Avrupa’da at yeminden gıda ve sağlık sektörlerine kadar geniş bir kullanım alanı bulunuyor.  Bronşit verem ve akciğer hastalıklarının çabuk iyileşmesine yardımcı olduğu ve afrodizyak özelliğinin olduğu bilinmektedir.
İklim koşullarına bağlı olarak üretimde meydana gelen azalmaların bölge ekonomisine etkilerini azaltmak diğer bölgelerde istihdamı artırarak ekonomiye canlılık kazandırmak amacıyla Madra Köyleri bölgesine 2.Kozak Projesi kapsamında 2001-2005 yıllarında Bergama Ticaret Odası ve İlçe Tarım Müdürlüğü tarafından toplam 1 milyon fıstıkçamı dağıtıldı. En kötü tahminle fidanların yüzde 80’ini tuttuğunu düşünüyoruz. 2018 yılında randımanlı ürün alınacak ama bu arada da ürün alınabilir.  Bir ağaçtan 2 ila 5 kilo arasında iç fıstık alındığına göre, gelecekte bölgeye 1 yılda kereste ve diğer girdiler hariç 2 bin ila 5 bin ton iç fıstık üretimi olacağı beklenmektedir. Kilogramı ortalama 42 lira fiyatı ile 80- 200 trilyon arasında ek girdi demektir.
Bölgede 16 köy bulunmakla birlikte yaklaşık olarak bin üretici çamfıstığı üretiyor. İrili ufaklı 15 işletme ve tüccar var. Şu an 370 ortaklı Kozak Çam Fıstığı Kalkınma Kooperatifi en ciddi firmaların başında gelmektedir.
Dünyada; Akdeniz ülkeleri, Çin, Hindistan ve Pakistan’da da çamfıstığı üretimi yapılmaktadır. Ancak Kozak ta üretilen fıstık büyüklüğü,lezzeti ve kalitesiyle dünyanın en kaliteli fıstığıdır.
Bölgemizde 16 bin hektar tapulu ,5 bin hektar orman alanı olmak üzere toplam 21 bin hektar fıstık alanı bulunmaktadır. Bu alandan yıllık ortalama 1295 ton iç fıstık elde edilmektedir. Fıstığın günümüzde ortalama fiyatı 42 lira olduğu düşünülürse fıstığın diğer tarım ürünleri arasındaki ve bölge ekonomisindeki yeri yadsınamayacak derecededir.
Üretilen fıstığın yüzde 80 ‘i ihraç ediliyor. Son yıllarda Çin ve Hindistan’ dan ithalat yapılmaktadır, Ayrıca illegal yollardan da özellikle İran ve Ürdün’den fıstık içi ülkemize girdiği sanılıyor. Bu fıstıklar kalitesi çok bozuk olmasına rağmen fiyatı çok düşük olduğu için sanayiciler tarafından kullanılmaktadır. Bu da bölgedeki üreticileri mağdur etmektedir. Bu konuda yetkililerden ilgi bekliyoruz.”
Ali İhsan Süter’ in anlattıklarından anlaşılıyor ki, çamfıstığı yetiştiriciliği “fıstık gibi bir iş”. Süter’in sözlerine eklenecek bir şey yok. Çamfıstığı ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için Usta Gazeteci Nedim Atilla ve Bergamalı İşadamı Nezih Öztüre dostumuzun kaleme aldığı “Çamfıstığından yemeklerine… Bir yaylanın öyküsü: KOZAK” kitabını okumanızı ve fıstıkçamı cenneti Kozak Yaylası’nı görmenizi öneriyoruz.

Bu makale ile ilgili yapılan yorumlar

  1. Mahir KESKİN 23 Şubat 2010 - 01:44 - Yanıtla

    Sayın YILDIRIM !
    Yine çok özel bir konuya değinmişsiniz. Kutlarım. 1997 yılından bu güne kadar TÜPRAŞ Aliağa Rafineri Müdürlüğü sahasındaki fıstıkçamlarındaki kozalakları TEMA Vakfı olarak bağış olarak toplatmaktayız. Kozak Yaylası köylülerinin işlerine ve fıstıkçamına olan saygılarını da yakından takip etme olanağım oldu. Şimdilerde bu doğasına el değilmemesi gereken yöremizde 17 Köyün birleşerek karşı çıktığı bir altın sorunu var ki gidip köylülerden dinlemek gerek.
    Anlamlı yazılarınızı izleyen bir okurunuz olarak başarılarınızın devamını diliyorum. Saygılarımla.

Kategorilenmemiş: İlişkili Diğer Makaleler

En Son Yayınlanan Makaleler