Gübre ve yemde fiyat indirimi çiftçiye nasıl yansır?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan pazartesi günü yapılan kabine toplantısından sonra yaklaşan genel seçim öncesinde doğalgaz rezervinin bulunması dahil bazı müjdeler verdi. Bu müjdelerden ikisi de çiftçilere ve tüketicilere yönelik. Her iki müjdeyi de Tarım Kredi Kooperatifleri üzerinden verdi. Erdoğan’ın açıklamasına göre Tarım Kredi Kooperatifleri gübre ve yemde indirim yapacak. Nisan sonuna kadar bu iki üründe zam yapmayacak.

Ayrıca tüketiciler için Tarım Kredi Kooperatifleri mağazalarında indirimli ürün satışı yapılacak. Hangi üründe ne kadar indirim yapıldığını ise açıklamadı.

Gübrede yüzde 13, yemde yüzde 5’e varan indirim

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı açıklama aynen şöyle: “Bir müjde de çiftçilerimize ve tüketicilerimize vermek istiyorum. Salgın sonrası küresel emtia piyasalarında yaşanan dalgalanmayı fırsat bilerek haksız kazanç peşinde koşanlarla mücadelemizi yeni araçları devreye sokarak sürdürüyoruz.

Bu kapsamda çiftçilerimizin temel ihtiyaçlarının başında gelen, çiftçi kardeşlerim özellikle bunu size hatırlatıyorum, gübre ve karma hayvan yeminde daha önce bir dizi indirimi hayata geçirmiştik. Şimdi yeni bir adımla çiftçilerimizin en önemli girdileri olan kimyevi gübre ve karma hayvan yemi fiyatlarında hem indirim yapıyor hem de fiyat sabitlemesine gidiyoruz.

Tarım Kredi Kooperatifleri ilkbahar döneminde yoğun olarak kullanılan DAP, Üre, Amonyum Sülfat, 20-20 ve nitropower kimyevi gübre çeşitlerinde yüzde 13’e varan indirim uygulayacak. Gıda, Tarım, Hayvancılık Bakanım (Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci’ye bakarak) bu işi yakın takibe alması lazım. Aynı şekilde karma yemde de yüzde 5’e varan indirim yapılacak.

En az bunun kadar önemlisi de gübre ve yem fiyatlarını Nisan sonuna kadar sabitliyoruz. Şayet bu dönemde gübre ve yem fiyatlarında üreticimiz lehine bir gerileme olursa elbette bunu yansıtacağız. Ama yeni fiyat listesi artışlardan etkilenmeyecek.”

Tüketicilere 600 üründe indirim müjdesi!

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bir indirim müjdesini de tüketicilere verdi. Erdoğan tüketicilere ise şöyle seslendi:” Bir diğer müjdemiz de tüketicilere. Tarım Kredi’nin 1520 kooperatif, 400 mini koop veya koop mini, 250 koop bakkal olmak üzere toplam 2 bin 170 hizmet noktasında 600 çeşit ürün en ucuz fiyatla satışa sunulacak. Temel ihtiyaç maddeleri. Bilindiği gibi Tarım Kredi Kooperatifleri sadece üretim öncesi çiftçimize destek olmakla kalmıyor, ürünü de alıp işleyerek marketlerinde satışa sunuyor. Bir başka ifadeyle üretici-Tarım Kredi-tüketici arasında doğrudan bir kanal kuruluyor. Böylece kimi ürünlerin en uygun fiyatla satışa sunulabilmesi mümkün oluyor. Önümüzdeki yılın ilk yarısında sayılarını 3 bine çıkarmayı hedeflediğimiz Tarım Kredi satış noktalarındaki indirimler bugün itibarıyla başlamıştır. Üreticilerimize ve tüketicilerimize verdiğimiz bu müjdelerin de hayırlı olmasını diliyorum.”

İndirim sadece Tarım Kredi’de

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da konuşmasında yer verdiği üzere öngörülen gübre ve yemdeki fiyat indirimi sadece Tarım Kredi Kooperatifleri’nde olacak. Özel sektör gübre ve yem firmaları da bu indirime destek vererek gübre ve yemde indirim yapabilir. Geçmişte bu tür indirimler yapıldığında özel sektör firmaları üzerinde de baskı kurularak indirim yaptırıldı. Ancak, kısa süre sonra hem Tarım Kredi hem de özel sektör gelişen ekonomik koşullar doğrultusunda zam yapmak zorunda kaldılar.

Bu kez en azından Tarım Kredi gübre ve karma yemde Nisan 2023 sonuna kadar zam yapmayacak. Fiyat sabit tutulacak. Bu dönemde indirim olursa bu fiyatlara yansıtılacak.

Konuştuğumuz çiftçilerin dile getirdiği iki önemli konu var. Birincisi, Tarım Kredi Kooperatifleri’nin kimyevi gübre ve karma yem fiyatlarının piyasaya göre daha yüksek olduğu ve bu indirimle piyasa seviyesine gerileyeceği dile getiriliyor. İkincisi, Tarım Kredi’de yeterli miktarda gübre ve yem olmadığı ifade ediliyor. Çiftçiler e göre “indirim var ama ürün yok”. Tarım Kredi Kooperatifleri’nin kendi yem fabrikaları ve Gübretaş gibi büyük bir gübre üreten fabrikası var. Üretmediği gübre çeşitlerini de özel sektör fabrikalarından veya ithalat yoluyla temin edecek.

Gübrede yüzde 95, yemde yüzde 60 dışa bağımlıyız

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın fiyat indirimi yapılacağını açıkladığı gübre ve yemde Türkiye ne yazık ki büyük oranda dışa bağımlı. Gübrede yüzde 90-95 oranında, karma yem hammaddelerinde ise yüzde 60 dışa bağımlı olan Türkiye’de, döviz arttıkça ve hammadde fiyatları arttıkça bu ürünlere de zam yapılması kaçınılmaz oluyor.

Mustafa Kemal Atatürk’ün de kurucusu olduğu Tarım Kredi Kooperatifleri çiftçilerin sahibi olduğu bir örgüt. Genel müdürü ve yöneticileri siyasi olarak atanan ve bir siyasi arpalığa dönüştürülen Tarım Kredi Kooperatifleri, bir devlet kurumu, kamu iktisadi devlet teşekkülü gibi kullanılıyor. Gübre ve yemde yapılan indirim ve fiyatın dondurulması, marketlerindeki ürünlerde indirim yapılması gibi müdahaleler bu kuruma ciddi ettirecek. Bu zarar nasıl karşılanacak? Görev zararı mı yazılacak?

Tarım kredi gübrede yüzde 30 tedarik sağlayabilir

Tarım Kredi Kooperatifleri gübre piyasasında yüzde 30 civarında ürün tedariki sağlayabilir. Dolayısıyla piyasanın yüzde 30’unda bu yüzde 13’e varan fiyat indirimi ve fiyatın 4 ay süreyle dondurulması sağlanabilir. Piyasadaki fiyatlara bakıldığında gübre çeşitlerine göre Tarım Kredi’nin fiyatları yüzde 5 ile yüzde 10 daha yüksek olduğu görülüyor. Yapılan indirimle bu fark kapanmış olur.

Gübre firmaları Rekabet Kurumu incelemesinde

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bir anlamda piyasaya müdahale ederek devlete ait olmayan Tarım Kredi üzerinden fiyat indirimi ve fiyatların dondurulmasını sağlarken, diğer tarafta özel sektör gübre firmaları rekabeti bozucu harekette bulundukları gerekçesiyle Rekabet Kurumu tarafından incelemeye alınıyor. Gübrede, yemde, mazotta, diğer tarımsal girdilerde mutlaka üreticinin desteklenmesi gerekiyor. Bunu yıllardır dile getiriyoruz. Ancak seçim öncesi bunun siyasi bir malzeme olarak kullanılmaması ve rekabeti bozmaması gerekir.

Devletin, özel sektör de dahil fiyatları tümüyle dondurması ve bunun için bir bütçe ayırması daha gerçekçi olurdu. Ya da çiftçilere ödenen gübre desteğinde ciddi artışlar sağlanarak üretim desteklenebilir ve gıda fiyatlarının düşmesine katkı sağlanabilirdi.

Gübre ve yem destekleri yetersiz

Ekim ayında açıklanan 2022 ürünü tarım desteklerinde geçmiş yıllarda olduğu gibi yem bitkileri desteklerinde hiç bir artış yapılmadı. Son 10 yıldır neredeyse artış yok. Bazı kalemlerde birkaç kuruş artırılıyor, bazılarında düşürülüyor. Ama dekar başına destekte ciddi bir artış olmuyor.

Gübrede ise hububat ürünlerinde buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale için dekar başına 46 lira gübre desteği ödenirken, diğer bütün ürünlerde dekar başına sadece 21 lira destek veriliyor. Çeşidine göre gübre fiyatları kilo başına 4-5 lira ile 8,5 lira arasında. Hem dekara 21 lira destek çok yetersiz hem de Tarım Kredi’nin yüzde 13 indirim yapması çok yetersiz. Bunun çiftçiye yansıması elbette çok sınırlı olur.

Dünyada gübre fiyatları düşüyor

Son 3 aylık döneme bakıldığında çeşitlerine göre dünya gübre fiyatları ortalama yüzde 10-20 oranında düştü. Dünyadaki gelişmeleri yakından izleyen Tekfen Holding Başkan Yardımcısı ve Tarımsal Sanayi Grubu Toros Tarım Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Göral dünyadaki fiyat düşüşünün enerjideki gelişmelerle yakın ilgisi olduğunu söyledi. Göral: “Avrupa geçen yıl yüzde 50-60’larda olan doğalgaz depolama miktarını bu yıl yüzde 90-95’lere kadar çıkardı. Yani önlem aldı. İklime bağlı olarak kışın gecikmesi doğalgaz kullanımını düşürdü. Bu da gübre üzerindeki baskıyı azalttı. Buna bağlı olarak gübre fiyatları düştü. Özellikle azotlu gübrelerde düşüş eğilimi sürüyor. Tüketici bunu görerek fiyat daha da düşer beklentisi ile satın almayı öteledi. Ocak ve Şubat’ta fiyat düşüşü sürer mi beklentisi var. Böyle olunca son 3 aylık dönemde gübre fiyatları ortalama yüzde 10-20 oranında düştü.”

TÜİK’e göre gübrede yüzde 192, yemde yüzde 141 fiyat artışı var

Türkiye İstatistik Kurumu’nun Ekim 2022 Tarımsal Girdi Fiyat Endeksine göre, son 1 yılda gübredeki fiyat artışı yüzde 192,52 oldu. Aynı dönemde hayvan yemindeki fiyat artışı ise yüzde 140,86 olarak gerçekleşti. Bu artış oranlarına bakıldığında gübrede yüzde 13’e varan fiyat indirimi ve yemde yüzde 5’e varan fiyat indirimi nedeniyle çiftçilerin Tarım Kredi’ye koşarak “indirim var yem ve gübre alalım” diyebilir mi?

Özetle, seçim öncesinde Tarım Kredi Kooperatifleri üzerinden gübrede yüzde 13’e varan ve yemde yüzde 5’e varan indirim, Nisan sonuna kadar fiyatların dondurulması kulağa hoş geliyor. Her indirim çiftçiye yarar sağlar. Ancak, bunun üretime etkisi, gıda fiyatlarına yansıması çok çok sınırlı olur.