Bu haberde ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.
Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK) Mayıs ayı enflasyon verilerini açıkladı. Fiyatı en çok düşen ürünler listesinde sebzeden sonra yumurta ikinci sırada. Mayıs ayında yumurtadaki fiyat düşüşü yüzde 13,13 oldu.
Enflasyon verisi açıklanmadan çok kısa süre önce Rekabet Kurulu 12.05.2022 tarihli toplantısında, Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (YUM– BİR) ve bu birliğe üye 25 birlik ve üreticiye “rekabeti kısıtlayıcı çeşitli eylemlerde bulunmak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal edip etmediklerinin tespiti amacıyla” soruşturma açılmasına karar verdi.
Rekabet Kurulu’nun soruşturma açması ve Türkiye İstatistik Kurumu’nun “fiyatı en çok düşen ürünler” listesinde yumurtanın ikinci sırada yer alması büyük bir çelişki. Hangisine inanacaksınız?
Adı üzerinde soruşturma. Bu nedenle Rekabet Kurulu’nun açtığı soruşturmanın sonucunu beklemek gerekir.
Yumurtada inişli çıkışlı fiyat
Yumurta fiyatlarında inişli çıkışlı dönemler çok olur. Yumurta ihracatı yapıldığı zaman içerde fiyatlarda bir yükselme görülürken ihracat ile ilgili bir sıkıntı yaşadığında özellikle tek pazar bağımlılığı nedeniyle yumurta elde kalır ve içerde fiyatların düşmesine neden olur. Ama asıl sorun yüksek girdi fiyatları ve üretim maliyetlerinin çok yüksek olması.
Türkiye’de yumurta üretimi yapan üreticilerin çok büyük bölümü küçük ölçekli bu nedenle bir araya gelerek “birlik” kuruyorlar. Üreticiler seslerini duyurmak sorunlarını konuşmak ve daha güçlü bir yapıya kavuşmak için birlik oluşturuyor. Yasal olarak da onlara tanınan bir hak. Fakat,gıda enflasyonundaki yükselme ile birlikte artık birliklerin birbirleriyle olan konuşmaları, yazışmaları, fikir alışverişleri bile soruşturmaya konu olabiliyor.
Gıda enflasyonunun gerçek nedenleri yerine birileri hedef gösteriliyor ve soruşturmalar açılıyor, cezalar kesiliyor. Yumurta ile ilgili de benzer bir süreç yaşanıyor. Yanlış anlaşılmasın soruşturulmasın, araştırılmasın demiyoruz. Fakat,fiyatı en çok düşen ürün listesindeki bir ürüne soruşturma açılması da açıkçası tartışılacak bir durum.
Girdi fiyatları soruşturulmalı
Yem fiyatları başta olmak üzere girdi fiyatlarındaki etkiler bir yana bırakılarak sadece üreticiler üzerinden fiyat artışının bir günah keçisi yaratılması ve cezalandırılması elbette sektöre zarar verecektir.
Yumurta fiyatları neden artar? Öncelikle yaygın olarak kullanılan mısır, soya, arpa gibi yem hammaddelerindeki fiyat artışları dünyada da Türkiye’de de çok yükseldi. Üretim maliyetlerinde de ciddi artışlar oldu. Mazot fiyatının artması nedeniyle yumurtanın üretim bölgesinden tüketim bölgesine taşınmasında önemli maliyet artışları oluyor. Diğer taraftan ülke genelinde sayıları 8-10 bin mağazası olan zincir marketlerin piyasadaki hakimiyeti, piyasayı belirleyici rolü fiyatlar üzerinde etkili oluyor.
Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (YUM-BİR) Başkanı İbrahim Afyon’un da söylediği gibi asıl araştırılması soruşturulması gereken yumurta üretimindeki yüksek maliyetlerdir.
Tüketicinin en ucuz protein kaynağı
Yakından izlediğim yumurta sektörü zaman zamanmaliyetinin çok altında yumurta satmak zorunda kaldığını biliyoruz. Özellikle yem, enerji, nakliye gibi maliyetlerin çok hızlı arttığı bir dönemde yumurta fiyatının düşük seyretmesi üreticinin üretime devamlılığını zorlaştırıyor. Yumurta,özelliği gereği zaten stoklanamayan ve belli bir sürelik tüketim tarihi olduğu için de fiyat ağırlıklı olarak o dönemkitalebe göre oluşuyor.
Süt hayvancılığı yapan üretici yem fiyatlarıyla baş edemeyince süt ineklerini kestiği gibi, yumurta tavukçuluğu yapan üretici de zarar edince ve yem fiyatlarına dayanamayınca tavukları kesip sektörden çıkmaya başlıyor, işletmesini küçültüyor. Bunun sonucunda ileriki dönemlerde yumurta üretimi azalınca fiyatlar yükseliyor ve tüketici daha yüksek fiyata tüketmek zorunda kalacak.
Konuya sadece üretici gözüyle değil, tüketici gözüyle debakmak gerekiyor. Et ve süt ürünlerine göre halkın en uygun fiyata alabildiği protein kaynağı olan yumurtanın tüketiciye uygun fiyata ulaşması için üreticinin desteklenmesi gerekir.
Bu haber ile ilgili yapılan yorumlar
Sütte, ette olduğu gibi üç temel protein kaynağı üzerindeki oyun görülmeli; üretici desteklenmelidir. Bu 200 gr yem/ 1 yumurta paritesiyle sağlanabilir. Üretici önünü görmek ister, soruşturulduğu üzere fahiş karlar peşinde değildir. Yumurta üreticisi uzun zamandır zarar etmekte fakat bizi yönetenler bu zararı görmemekte ısrarcılar… Sonuç ne mi olur? Türkiye ‘de kurulu en düzenli sektörlerden biri olan yumurta üretiminin bitmesi ve Kaçınılmaz son : YUMURTA İTHALATI. Yani tüketici olarak yüksek fiyatlara yumurta tüketmemiz.