Ayçiçeği ve ham yağ ithalatında vergi indirimi işe yaramıyor, fiyatlar artıyor

Yağ fiyatlarını düşürmek amacıyla ayçiçeği tohumunda 20 gün önce gümrük vergisi sıfırlandıktan sonra bu kez ham ayçiçeği yağında gümrük vergisi yüzde 36’dan yüzde 3’e düşürüldü. Ancak vergi indirimi işe yaramıyor, yağ fiyatlarının düşmesi bir yana daha da artıyor.

Bugün(25 Kasım 2020) Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile ham ayçiçeği yağı ithalatında alınan yüzde 36 gümrük vergisi yüzde 3’e, ton başına alınan 280 Euro olan Toplu Konut Fonu ödemesi 60 Euro’ya düşürüldü. Yeni oranlar 1 Temmuz 2021 tarihine kadar geçerli olacak.

Fiyat düşmüyor, ithalat pahalı hale geliyor

Artan ayçiçeği yağı fiyatlarını düşürmek için devlet gümrük vergilerinden vazgeçiyor. Önce ayçiçeği tohumunda vergiler sıfırlandı. Şimdi de ham yağda vergi yüzde 3’e düşürüldü. Ancak yapılan bu düzenlemeler fiyatları düşürmediği gibi, ihalatı daha da pahalı hale getiriyor. Türkiye’nin ayçiçeği tohumu ve ham yağ ithalatı yaptığı ülkeler, gümrük vergisindeki düşüş kadar fiyatlarına zam yapıyor. Bu nedenle yapılan düzenlemelerle devletin vazgeçtiği vergi geliri ithalat yapılan ülkedeki üretici,ihracatçıların cebine giriyor. Ayrıca vergi indirimini önceden haber alanlar yaptıkları bağlantılarla haksız kazanç elde ediyor.

Ayçiçeğinin tonu 700 dolara dayandı

Cumhurbaşkanlığının 5 Kasım 2020’de Resmi Gazete’de yayınlanan karı ile ayçiçeği tohumu ithalatında yüzde 3 olan gümrük vergisi ve ton başına 100 Euro Toplu Konut Fonu kesintisi sıfırlandığında ayçiçeğinin tonu 550-560 dolar seviyesindeydi. Gümrük vergisi ve Toplu Konut Fonu kesintisi sıfırlandıktan sonra ayçiçeği ithal edilen ülkedeki satıcılar bunu fiyata yansıtmaya başladı. Bugünlerde ayçiçeği için 690 dolar teklif ediliyor. Devletin vazgeçtiği vergi, yurtdışındaki üreticinin, satıcının cebine giriyor.

Ham yağ fiyatı 800 dolardan 1200 dolara çıktı

Ayçiçeği tohumunda olduğu gibi ham yağda da fiyatlar artıyor. Sezon başında tonu 800 dolar olan ham ayçiçeği yağının tonu bugünlerde 1180-1200 dolar seviyesine geldi. Bugün Resmi Gazete’de yayınlanan karar ile devlet aldığı vergilerden ton başına 360 dolardan vazgeçiyor. Sektör temsilcilerine göre ham yağ satanlar bunu fiyatlara yansıtacaklar ve Türkiye önümüzdeki günlerde 360 dolar daha fazla ödeyerek ham yağ ithal etmek zorunda kalacak.

Türkiye ayçiçeği ithalatında dünya lideri

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Kasım ayı Ürün Masaları Ayçiçeği Raporu’na göre dünya ayçiçeği ithalatında Türkiye, yüzde 37 pay ile dünya lideri. İkinci sırada 28 üyeli Avrupa Birliği var. Avrupa Birliği üyesi 28 ülkenin ithalattaki payı yüzde 19 olurken. Türkiye tek başına dünya ithalatının yüzde 37’sini gerçekleştiriyor.

Tarım Bakanlığının raporuna göre, Türkiye’nin ayçiçeği tohumu ithalatı 2016 yılında 382 bin ton olarak gerçekleşti. Bu ithalat için 263 milyon dolar 2019 yılında 1.1 milyon ton ithalat için 516 milyon dolar ödendi. Bu yılın ilk 9 aylık döneminde 905 bin ton ithalat yapıldı. Geçen yıl ithalat ağırlıklı olarak Moldova, Romanya ve Rusya’dan yapılırken, bu yıl, Rusya, Bulgaristan, Çin, Romanya ve Moldova ön plana çıktı.

Tüketici daha pahalıya yağ tüketecek

Türkiye, ayçiçeği üretimini artırmak yerine ithalata dayalı bir politika uyguladığı için dışa bağımlılığın faturasını tüketici ödüyor. Pandemi sürecinde artan talep, Rusya ve Ukrayna’da üretimin azalması nedeniyle ithalat daha pahalı hale geldi. Artan fiyatlar nedeniyle tüketici her geçen gün daha pahalıya ayçiçeği yağı almak zorunda kalıyor. Marketlerde litresi 18-19 lirayı, 5 litrelik pet şişede ayçiçeği yağı 70-75 lirayı gördü.

Yapılan son düzenlemenin fiyatları düşürmeyeceği, ithalatın pahalı olması nedeniyle daha da artacağı iddia ediliyor.