Süt ve ette rakamlar doğru değil

Dünkü yazımızda hayvancılık istatistiklerinin “bilinçli” olarak nasıl çarpıtıldığını yazdık. Bu çarpıtmanın çiğ süt ve et üretimindeki yansımasını bugün yazacağımızı belirtmiştik.
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Numan Akman’ın hayvancılık istatistiklerine dayanarak yaptığı değerlendirmeye göre resmi olarak açıklanan çiğ süt ve kırmızı et üretim verileri gerçeği yansıtmıyor. Akman’ ın konuya ilişkin değerlendirmeleri özetle şöyle:
1- Hayvansal ürünler içersinde sütün önemli bir yeri var. Avrupa ve Amerika’da olduğu gibi Türkiye’de de süt üretiminde sığırın payı çok yüksek.Mevcut değerler doğru kabul edilirse; Türkiye’de yaklaşık 18,5 milyon ton olarak açıklanan 2014 yılı süt üretiminde sığırın payı yüzde 91.2, koyun ve keçinin payları da sırasıyla yüzde 6 ve yüzde 2.5 kadardır.Yaklaşık 1 milyon ton olarak açıklanan 2014 yılı kırmızı et üretiminde sığırın payı yüzde 87.5, koyun ve keçinin payları da sırasıyla yüzde 9.6 ve yüzde 2.6 kadardır.
2-Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK) tarafından açıklanan veriler incelendiğinde 1991-2001 yılları arasında yaklaşık 9.5 ile 10.5 milyon ton arasında seyreden çiğ süt üretiminin 2002 yılında 8.4 milyon tona düşürüldüğü, 2003 yılında ise 10.6 milyon tona yükseltildiği görülmektedir. Bundan sonraki yıllarda çiğ süt üretimi hep artırılarak 2010’da 13.5 milyon tona, 2012’de 17.4 milyon tona, 2014’te ise 18.5 milyon tona yükseldiği açıklanmıştır. 2014 yılı süt üretimi; 2002 yılı üretiminin 2.2, 2009 yılı üretiminin yaklaşık 1.5 katına çıkarılmıştır. 2009 yılından 2014 yılına; koyun sütü üretimi yaklaşık 1.52 kat, kıl keçi sütü üretimi 2.42 kat artırılmıştır. Süt üretimi için sözü edilen artışlar mümkün müdür?
3- Bir ülkede üretilen süt miktarı sağılan hayvan sayısı ile hayvan başına yıllık süt veriminin çarpımından elde edilir.Türkiye’de, hem sağılan hayvanların sayısı hem de sağılan hayvan başına süt verimi ile ilgili kuşkular var. Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıklamasına göre, süt üretimi hesaplaması yapılırken; yıllık olarak yayımlanan çiğ süt üretimi, her yıl sonuna ait sağılan hayvan sayılarının 2001 Tarım Sayımı’ndan elde edilen süt verimleri ile değerlendirilmesinden elde ediliyor.Örnek vermek gerekirse, 2014 yılı sığır sütü üretimi hesaplanırken, 2001 yılı genel tarım sayımında elde edilmiş inek başına süt verimlerinin kullanıldığı anlaşılıyor. Hem böyle bir kabul hatalıdır, hem de hayvan başına üretim değerleri değiştirilmiştir. Hayvan başına süt veriminin 2001 yılından günümüze kadar değişmediğini varsaymak zaten başlı başına bir hatadır.
4-Türkiye süt üretimi ile ilgili istatistiklerde inek sayısı başta olmak üzere doğruluğundan şüphe edilmesi gereken birçok husus vardır. Şüphe ve kaygıların, özellikle inek sayısına ilişkin bilgilerin keyfi ve hedefli üretilmiş olduğu noktasına yoğunlaşmaktadır. Türkiye inek sayısının, özelliklede 2010 yılından itibaren, olabilecek en yüksek değerden de yüksek açıklandığı görülmektedir. Fazlalık bazı yıllarda Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan inek sayısının yüzde 25’ine yaklaşmaktadır. Bu kadar büyük bir farkın ortaya çıkmasının ana kaynağı ise kültür ırkı grubudur.
5- Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan inek sayılarının fazlalığı 2006 yılından itibaren süt üretiminin de yüksek değerli açıklanmasına yol açmıştır. Söz konusu yıllardaki inek başına süt verimleri doğru sayıldığında, inek sayısının fazla gösterilmesinden ileri gelen süt üretimi; 2006 yılı için yaklaşık 750 bin ton, 2014 yılı için de 4 milyon 500 bin ton olarak hesaplanabilir. Tahminler doğru sayıldığında Türkiye’nin 2013 ve 2014 yılları inek sütü üretimi; 16.7 ve 17.9 milyon ton değil,12 ve 12.3 milyon ton olmalıdır. İnek sütü üretiminin olduğundan yaklaşık yüzde 25 daha fazla gösterildiği söylenebilir. Bu durumun diğer türler için de geçerli olduğu varsayılırsa, Türkiye süt üretiminin istatistiklerde açıklananın yüzde 75’i kadar olduğunu yani 18.5 milyon ton değil,13.8 milyon ton olduğu akla daha yatkındır.
6- Benzer yanlış veriler kırmızı et üretiminde de var. 1991-2014 arasında yer alan üretim değerlerinde, veri toplamadan kaynaklanan hatalara ek olarak, yönteme bağlı farklılıklar var. Farklı türlerde yıllık değişimin gösterdiği benzerlikler oldukça dikkat çekicidir. Örneğin, 1996 yılından 1997 yılına geçişte bütün türlerden sağlanan et üretimi artırılmıştır. Artış; koyun etinde yüzde18.3, sığırda yüzde 25.7 ve keçi eti üretiminde ise yüzde 27 olarak hesaplanmıştır. 2009 yılından 2010 yılına geçişte Türkiye kırmızı et üretimi yüzde 89.2 artırılarak, 412.6 bin tondan 780.7 bin tona çıkarılmıştır. Toplam 368.1 bin tonluk artışın yaklaşık yüzde 80’i sığır, yüzde 17’si de koyun etindeki artışlarla sağlanmıştır.Bu değişim gerçekçi ve güvenilir değildir.
Özetle,hayvancılık verilerinden başlayarak masa başında ve gerçeğe aykırı olarak yapılan bilinçli değişiklikler nedeniyle hayvancılık verileri, süt ve et üretim verileri doğru değildir. Verilerin doğru tespit edilmesi için ne yapılmalı. Bunu da gelecek yazıda ele alacağız.
*****
Yeni Bakan yeni dönem
Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı görevine getirilen Sayın Faruk Çelik’in özgeçmişinden anladığımız kadarıyla, bugüne kadar tüketici olmanın dışında gıda, tarım ve hayvancılıkla bir ilgisi olmamış. Bu durum belki de bir avantajdır. Tarımı çok iyi bildiğini söyleyenlerin icraatlarını geçen 10 yılda gördük. Sayın Faruk Çelik’in işi pek kolay olmayacak, kendisine başarılar dileriz.