Bu makalede ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.
Deli dana hastalığı (İngilizce adıyla BSE) sığırlarda görülen ölümcül bir hastalık. Tedavisi henüz bulunamayan hastalığın en yaygın görüldüğü yer İngiltere olmasına karşın Avrupa Birliği ülkelerinin neredeyse tamamında zaman zaman ortaya çıkıyor. Hastalık, hayvandan insana da geçebiliyor.
İki yıldan beri canlı hayvan ve et ithalatı yapan Türkiye’de deli dana hastalığı riski var mı?
Bu soruya yanıt verebilmek için deli dana hastalığı ile ilgili gelişmelere bakmakta yarar var.
Deli dana hastalığı, İngiltere’de 1996’da deyim yerindeyse patladı. Oradan da Avrupa’ya ve diğer ülkelere yayıldı. Çok sayıda insan öldü. Dünyada adeta olağanüstü hal ilan edildi. Birçok ülke gibi Türkiye’de kapılarını canlı hayvan ve et ithalatına kapattı. Bu yasak tam 14 yıl sürdü. AKP Hükümeti, 2010’da canlı hayvan ve et ithalatına kapıları açtı. Ülkeye deli dana hastalığı riski taşıyan hayvanların girebileceğine ilişkin ilk haberi 15 Eylül 2010 tarihli DÜNYA Gazetesi’nde “14 yıllık deli dana yasağı deliniyor” başlığı ile yazmıştık.
Türkiye, deli dana hastalığı riski nedeniyle tam 14 yıl kapılarını kapattığı Avrupa’dan hayvan ithalatına başladı. O günden bu yana hayvan ithalatı ile ilgili birçok gelişme yaşandı. İngiltere’den sonra deli dana hastalığı riski en yüksek ülkeler arasında sayılan Almanya ve Fransa bile ithalata açıldı. Halen bu ülkelerden ithalat tüm hızıyla devam ediyor.
Hükümet, hayvan ithalatına izin verirken Uluslararası Salgın Hastalıklar Ofisi (OIE) raporlarına bakıyor. Uluslararası Hayvan Hastalıkları Ofisi deli dana ve diğer salgın hastalıkları yakından izleyerek risk durumlarını ilan ediyor. Ofis’in 2010 sonu itibariyle yayınladığı ve kurumun internet sayfasında da yer alan raporlarına göre, Avusturya, Kanada, Fransa, Almanya, Polonya, Slovakya, Portekiz, İrlanda, İspanya, Hollanda, Portekiz gibi ülkelerde geçen yıl deli dana vakası görülmüş.
Türkiye bu ülkelerden Avusturya, Almanya, Fransa, Slovakya’dan ve diğer birçok Avrupa Birliği ülkesinden hayvan ithal ediyor. Hayvan ithalatının yapılması deli dana hastalığı için başlı başına bir risktir. Eğer siz dışarıdan hayvan alıyorsanız ve özellikle de hastalığın anayurdu ve en yaygın olduğu Avrupa’dan ithalat yapıyorsanız deli dana hastalığı riski olan hayvanların Türkiye’ye girmesine kapıyı aralamış oluyorsunuz. İthalatta denetimlerle bu risk azaltılabilir mi? İyi bir denetimle olabilir. Fakat, denetimde de ciddi sıkıntılar var.
Bugünlerde Macaristan ve Bulgaristan’dan yapılan ithalat tartışılıyor. Türkiye’nin hayvan ithalatına izin verdiği ilk ülkelerden birisi Macaristan. Kurbanlık hayvan ithalatı için izin verilen ülkelerin başında ise Bulgaristan var. Macaristan, hayvancılıkta dünyada söz sahibi olan büyük bir ihracatçı ülke değil. Ayrıca, deli dana riski en az olan ülkelerden birisi.
Macaristan’daki firmalar, veterinerler ve Türkiye’deki bazı ithalatçıların Avrupa’nın değişik ülkelerinden hayvanları Macaristan’a getirdikleri ve kulak küpelerini değiştirdikten sonra Türkiye’ye gönderdikleri iddia ediliyor. Hayvancılık sektöründe kime sorsanız bunun çok kolay bir iş olduğunu ve ithalatın başlamasından bu yana yapıldığını söylüyor. Sadece Macaristan’da değil, Avrupa Birliği ülkelerinde hayvan hareketleri çok fazla olduğu için ithalata kapalı olan ülkelerden bile rahatlıkla hayvan temin edilerek Türkiye’ye gönderildiği ifade ediliyor. Kaldı ki, Uluslararası Salgın Hastalıklar Ofisi, bir ülkede bir bölgeyi “yüksek riskli” ilan ederken bir başka bölgeyi daha az riskli veya risksiz olarak ilan ediyor. Türkiye, bu raporlara dayanarak risksiz bölgeyi ithalata açıyor. Fakat, riskli bölgelerden hayvanlar bu bölgeye taşındığı ve oradan da Türkiye’ye gönderildiği yine iddia ediliyor. Bu iddiaları ciddiye almak gerekiyor.
Yurt içine döndüğümüzde hayvan ithalatına ilişkin şartları belirleyen, ithalata izin veren ve gerekli denetimleri yapan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün internet sayfasında bir “yasaklı ülkeler” liste var: “Hayvan hastalıkları nedeniyle yasak konulan ülkeler ve yasaklanan maddeler listesi.” Bu listede yasaklı görünen ülkelerden şu anda hayvan ithal ediliyor.
Söz konusu listede hangi ülkenin hangi hastalıklar nedeniyle ithalata kapatıldığı bilgisi yer alıyor. Deli dana hastalığı(BSE) nedeniyle 25 ülkeden hayvan ithalatı yasaklanmış görünüyor. Bu ülkelerin büyük bölümü ithalata tamamen kapalı. Amerika Birleşik Devletleri’nin birkaç eyaleti, Avusturya, İsveç, Finlandiya ve Yunanistan’da ise bir iki bölge dışında yine ithalata kapalı görünüyor. Bu yasağa rağmen bazı ülkelerden ithalat yapılıyor. Örneğin Almanya, Fransa, Slovenya, Slovakya tümüyle ithalata kapalı görünmesine rağmen bu ülkelerden canlı hayvan ithalatı yapılıyor. Hayvan hastalıkları nedeniyle yasak konulan ülkeler listesi en son 8 Aralık 2011’de güncellenmiş. Daha doğrusu yeni yasaklar eklenmiş.
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü ya bu yasak listesini gözden geçirmeli veya ithalata kapalı olan ülkelerden ithalat yapılmamalı. Eğer ithalat böyle yapılıyorsa deli dana hastalığı denetiminin ne kadar sağlıklı yapıldığına varın siz karar verin.
Özetle, hayvan ithalatı en riskli bölge olan Avrupa Birliği’nden yapılıyorsa deli dana hastalığının Türkiye’ye girme riski her zaman vardır. Sorun sadece Macaristan veya Bulgaristan’ın ithalata kapatılıp kapatılmaması veya denetimlerin sadece bu ülkelere yoğunlaştırılması değil. Sorun, Türkiye’nin hayvancılıkta dışa bağımlı hale gelmesidir. İthalat sürdükçe, deli dana, mavi dil, şap, bruselloz, sığır vebası ve daha birçok hastalığın ülkeye girmesi kaçınılmaz olur.
Bu makale ile ilgili yapılan yorumlar
