Tarım ve gıdada erken uyarı sistemi

Bu makalede ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.

Tarım ve gıdada erken uyarı sistemi

08 Şubat 2017

·

Ali Ekber Yıldırım

·

Köşe Yazısı

Güncelleme: Şub 8, 2017

Tarım ve gıdada erken uyarı sistemi

Tarladan sofraya gıda arzı ve fiyatlarının kontrolünde erken uyarı sistemi neredeyse tek çözüm olarak sunuluyor. Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi (Gıda Komitesi)’nin de ana gündem konularından birisi erken uyarı sistemi.
Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek başkanlığında yapılan Komite’nin son toplantısında gıda ürünlerinde istikrarlı arz ve fiyat oluşumunu desteklemek üzere kurulması öngörülen erken uyarı sistemi konusunda Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürü Abdullah Burak Keser bir sunum yaptı.
Toplantıda, erken uyarı sisteminin kurulması için Merkez Bankası ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı eş güdüm içinde çalışması ve en kısa sürede teknik altyapının tamamlanması kararlaştırıldı.
Öyle görünüyor ki, önümüzdeki günlerde erken uyarı sistemi konusu daha çok gündemde olacak.
Erken uyarı sistemi nedir? Gıda fiyatlarının önlenmesinde gerçekten etkili bir araç olabilir mi?
Merkez Bankası Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürü Semih Tümen; “Gıdada Erken Uyarı: Kavramsal Bir Giriş” başlıklı makalesinde hızla artan dünya nüfusu ve buna bağlı olarak tarım alanlarında gözlenen azalma ile birlikte küresel ısınmaya dair endişelerin “gıda güvenliği” konusunu ülkeler açısından stratejik bir öncelik haline getirdiğini söylüyor.
Gıda arzının kalitesi, sağlık standartlarına uygunluğu ve miktarsal sürekliliğinin yanı sıra, yurt içi gıda fiyatlarının istikrarlı seyri “gıda güvenliği” konusunun başlıca unsurlarını oluşturduğunu anlatan Semih Tümen: “2007 – 2008 yıllarında yaşanan “gıda krizi”ne dikkat çekerek özetle şu değerlendirmeyi yapıyor:
” Söz konusu krizden çıkan en önemli iki ders ülkelerin tarımsal ürünler anlamında kendi kendine yetebilecek bir arz sürekliliği sağlayabilme ve tarımsal ürün piyasalarında düzenli işleyiş tesis edebilme gereklilikleri. Bunu sağlayabilmek için tarımsal ürünlerde yurt içi üretim, tüketim ve fiyat oluşumu yapısının ciddi bir konsantrasyon ve uzmanlık ile takip edilmesi elzem. Bu durum ABD, Çin, Hindistan ve Rusya gibi bazı temel tarım ürünlerinde küresel piyasaların en önemli aktörleri konumunda olan ve piyasaları regüle etmek için farklı enstrümanlara sahip ülkelerin haricindeki ülkelerde daha da önemli hale gelmekte. Gelişen teknoloji alt yapısı sayesinde pek çok ülke uydu görüntüleri ve GSM sistemleri ile desteklenen tarımsal üretim takip merkezleri kurdu ve bu sayede gıda piyasasında oluşabilecek arz ve fiyat dengesizliklerini sebepleri ile tespit etme imkanı yakaladı. Bu teknolojik alt yapı ile bu alt yapıdan gelecek sinyallerin politika yapımında kullanılmasını sağlayan ekspertizin bütününü “Gıda Piyasası Erken Uyarı Sistemi” şeklinde adlandırmak mümkün.
Tohumdan hasada arzı etkileyen faktörler
Tarımsal üretime yönelik olarak kurulacak bir erken uyarı sisteminde üç temel bileşen olması gerekli. Birinci bileşen arz izleme olarak adlandırılıyor. Arz izleme sistemi tarımsal ürünlerde tohumdan hasata kadar geçen süre içerisinde oluşabilecek (sıcaklık, güneş ışığı, yağış, don, dolu, hastalık, nem, vb.) riskleri tüm bölgelerde anlık olarak tespit edip ortaya çıkabilecek arz eksikliklerini ürün bazında tespit edebilecek. Bu süreçte farklı aşamalarda elde edilen sinyallerin hangi ürünlerde hangi boyutta arz eksikliği oluşturabileceğinin tespiti uzmanlarca gerçekleştirilecek.
Fiyat izleme sistemi
İkinci bileşen fiyat izleme boyutu. İyi işleyen bir fiyat izleme sistemi tarımsal ürünlerin fiyatlarındaki hareketleri yakından takip ederek arza bağlı sorunları arz izleme sisteminden gelen sinyaller neticesinde fiyatlara yansımadan önce tespit etmeli, arzdan kaynaklanmayan fiyat anomalilerin sebeplerini ise yurt dışı fiyatlar, spekülasyon veya diğer yapısal unsurlar şeklinde tasnif ederek politika yapıcısına zamanlı bir şekilde iletmeli.
Arz zincirinde fiyatların denetimi
Üçüncü ve son bileşen ise arz zinciri izleme olarak nitelendiriliyor. Arz zinciri izleme sistemi, tarladan markete kadar olan süreçte her aşamada ürün fiyatında oluşan eklentileri takip ediyor ve arz zincirinin halkalarındaki yapısal sorunların fiyatlar üzerindeki etkilerini denetliyor.
Bu üç unsurun koordineli bir şekilde kullanılması sayesinde:
— Tarımsal üretimde arz eksiği olup olmadığını ürün bazında zamanlı bir şekilde tespit edecek;
— Geçici arz eksikliğinden kaynaklanan piyasa dengesizliklerine söz konusu arz eksiklikleri fiyatlara yansımadan önce geçici dış ticaret tedbirleri ile önlem alacak;
–Kalıcı arz eksikliklerini gidermeye yönelik uygun teşvik ve tedbirlerin geliştirilmesini sağlayacak;
–Spekülatif fiyat hareketlerini kaynaklarıyla birlikte tespit edebilecek;
— Arz zincirindeki yapısal sorunlardan kaynaklanan dengesizliklerin kaynaklarını belirleyebilecek ve uygun regülatif tedbirlerin alınmasını sağlayacak bir Erken Uyarı Sistemi geliştirmek mümkün.”
Makalede sözü edilen erken uyarı sisteminin iyi işleyebilmesi için tarımsal üretimden yani tohumdan son tüketiciye kadar olan sürecin iyi izlenmesi gerekiyor. Bu izleme için iyi bir bilgi ve teknoloji altyapısına ihtiyaç var. Daha da önemlisi doğru ve güvenilir verilere ihtiyaç var.
Gıda enflasyonunu önlemek, fiyatları kontrol altına almak elbette önemli, daha da önemli olan tarımsal üretim planlaması ve güvenilir,sağlıklı gıda üretimi ve tüketimi için erken uyarı sisteminin mutlaka kurulması gerekir.
Özetle, erken uyarı sisteminin zaman yitirilmeden oluşturulması gerekiyor.
******
Çanakkale depremi
Çanakkale, Ayvacık ve yöresi bir kaç günden beri depremle sarsılıyor. Tek katlı köy evleri yıkılıyor. Hayvan ağıl ve barınakları yerle bir oldu. Tek sevincimiz can kaybının olmaması.Geçimini hayvancılıkla sağlayan Çanakkale’deki yetiştiricilerin zararları karşılanmalı,yaralar sarılmalı. Çanakkale’deki yurttaşlarımıza,depremden zarar gören herkese geçmiş olsun.

Bu makale ile ilgili yapılan yorumlar

Bitkisel Üretim,Gıda,Yaş Meyve ve Sebze: İlişkili Diğer Makaleler

En Son Yayınlanan Makaleler