Sebze ve meyve üretiminde yapılan yanlışlar

Türkiye, tarımda çok önemli avantajlara sahip. İklimi,bulunduğu coğrafya,geçmişten gelen kültürü ve insan kaynağı ile yılın 365 gününde yaş meyve ve sebze üretiliyor.Ancak, planlama eksikliği,yüksek girdi maliyetleri,bilinçsiz üretim nedeniyle ürettiği yaş sebze ve meyvenin sadece yüzde 5’ini ihraç edebiliyor. Yüzde 25’ini ise çöpe atıyor.Sektörün en önemli sorunlarından birisi de kayıt dışılığın yaygın olması. Geçen hafta Antalya Kumluca’ da Domatexpo Fuarı’nın açılışına katılan Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı yaş sebze ve meyve ile ilgili yapılan yanlışlar hakkında önemli bilgiler verdi.
Nedir o yanlışlar?
Hayati Yazıcı’ nın verdiği bilgiye göre, Türkiye’de yaklaşık 26-27 milyon ton sebze, 17-18 milyon ton da meyve üretiliyor. Üretilen sebze ve meyvenin sadece yüzde 5’i ihraç ediliyor.Toplam 45-46 milyon tonluk meyve sebze üretiminin yüzde 25’i sevkiyat ve ambalajlama sırasında telef oluyor. Yüzde 70’i ise kayıt dışı satılıyor.
Başka bir deyimle üretilen tüm meyve sebzenin parasal değeri yaklaşık 75 milyar lira.Telef olan sebze ve meyvenin parasal değeri 20 milyar lira, kayıt dışı ürünün değeri de yaklaşık 30 milyar lira. Yani 50 milyar lira kayıp söz konusu.
Bakan Hayati Yazıcı’ nın deyimi ile “bir ekonominin en büyük sorunu, amiyane bir ifade ile hormonlu tarafı, kayıt dışılıktır. Kayıt dışılık ne kadar yüksekse kayıtlı olanların yükü de o kadar artar. Kayıt dışılığı ne kadar azaltırsanız, kayıtlı olanların yükü o kadar azalır.” 
Hal Yasası uygulanamıyor
Hükümet kayıt dışılığı önlemek için 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun(Hal Kanunu) hazırlayarak meclisten geçirdi. Yasa 1 Ocak 2012’de yürürlüğe girdi. Ancak başta kayıt sistemi ve bilgiişlem altyapısında yaşanan bir çok sorun nedeniyle kanun tam olarak uygulanamıyor. Uygulanamadığı için de kayıt dışı oranı azaltılamıyor.
Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, Kanun ile gıda güvenliğinin sağlanması, tüketiciye daha kaliteli ve güvenilir mal temin edilmesi, tedarik, dağıtım ve satışta etkinliğin sağlanmasının hedeflediklerini belirttikten sonra ” Burada bir mahçubiyetim var. Hal Kanunu’nun uygulanmasında beklediğimiz seviyede olmadığımız mahçubiyet içinde belirtmek isteriz” diyerek Hal Kanunu’nun uygulanamadığını bir nevi itiraf etti.
Bakan Yazıcı’nın verdiği bilgiye göre Hal Yasası’ndaki eksiklikler giderilerek 1 Ocak 2014 itibariyle tam olarak uygulanması hedefleniyor.
Ancak,sorun sadece Hal Yasası ile ilgili değil. Türkiye,yaş sebze ve meyve üretimini planlı olarak yapmadığı sürece ürettiğinin bir bölümünü yine çöpe dökecek. Çünkü bir çok tarım ürününde olduğu gibi yaş sebze ve meyve de de temel sorun yüksek girdi maliyeti ve fiyat istikrarsızlığıdır. Yüksek girdi maliyetleri düşürülmedikçe ve üretici maliyetin altında ürün satmak zorunda kaldığı sürece sektörde bir adım ileri gitmenin olanağı yoktur.
Bu sorunu çözdükten sonra üretilecek yaş sebze ve meyvenin çeşidi,ihracat olanakları üzerinde durulmalı. Özellikle bu alana yatırım yapanların mutlaka fizibilite çalışması yaparak iç pazar ve ihracat olanaklarını değerlendirerek bugüne kadar yapılan yanlışları tekrarlamadan işe başlamaları gerekir.