Bu makalede ele alınan konular hakkında hızlı bir genel bakış.
Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri’nin borçları yeniden yapılandırılıyor. 16 Haziran 2000 yılında yürürlüğe giren 4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Yasası ile Birlikler yeniden yapılanma sürecine tabi tutulmuş ve 1.5.2000 öncesi borçları tahkim edilmişti. Bu yasa ile Birliklere devlet tarafından mali destek yapılması yasaklanırken Destekleme Fiyat İstikrar Fonu(DFİF) kapsamında oluşturulan havuzdan ürün alımı için kredi kullanmaları sağlandı. Alınan kredinin ana parası ve faizi 1 milyar lirayı aştı. Birliklerin ödeyemediği bu 1 milyar lira yeniden yapılandırılıyor. Birliklere borçlarını 15 yılda 15 eşit taksitte ödeme olanağı getiriliyor.
Vade 15 yıl
“Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kann ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” na eklenen bir madde ile birliklerin DFİF kredi borçlarını 1 yıl ile 15 yıl arasında ödeme olanağı getiriliyor.Bir yılda ödeyenlere yüzde 25 faiz indirimi uygulanacak. Birlik yöneticileri, kredi borcunun enazından faizinin silinmesini beklediklerini yeniden yapılanmanın Birlikleri kurtarmayacağını bir çoğunun kapanacağını ifade ediyor
Birlikler Yasası da değişiyor
Birliklerin borçlarını yeniden yapılandıran kanun tasarısının yanı sıra Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile 4572 Sayılı Birlikler Yasası’nda da ciddi değişiklikler öngörülüyor. Birliklerle ilgili yeniden yapılandırma süreci bu değişiklikle resmen sona erecek. Yasa değişikliği ile özerklik yerine Bakanlığın müdahalesi yeniden gündeme gelecek.
Ali Ekber YILDIRIM
İZMİR- Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerin 1 milyar lirayı aşan borçları yeniden yapılandırılırken Birlikler Yasası da değiştiriliyor.
Birliklerin 1 Mayıs 2000 tarihinden bu yana ürün alımı için Destekleme Fiyat istikrar Fonu’ndan kullandıkları kredinin ana para ve faizi 1 milyar liranın üzerinde.Yeniden yapılandırma ile bu bprcun 15 yılda 15 eşit taksitle ödenmesi öngörülüyor.
Borç yapılandırmasını ve 4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Yasası’nda önemli değişiklikler öngören iki yasa tasarısı, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan imzası ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sevk edildi.
Uluslar arası Para Fonu(IMF) ve Dünya Bankası’nın önerdiği Tarımda Reform Uygulama Projesi kapsamında 16 Haziran 2000 yılında yürürlüğe giren 4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Yasası ile Birlikler “Yeniden Yapılanma Süreci”ne tabi tutularak 1.5.2000 öncesi borçları yıllar süren çalışmalar sonucunda tahkim edildi. Sözkonusu Yasa ile Birliklere devlet tarafından mali destek yapılması yasaklandı. Yasa’nın kabulünden sonra Destekleme Fiyat İstikrar Fonu(DFİF) kapsamında o dönemde oluşturulan 250 milyon lira bütçeli havuzdan ürün alımı için birliklerin kredi kullanmaları sağlandı. Ülke genelinde faaliyet gösteren 17 Tarım Satış Kooperatif Birliğin bu havuzdan her yıl ürün alımı için kredi aldı ve faizi ile geri ödedi. Birkaç yılda havuz büyüdü. Yasa ile öngörülen “Birliklerin Yeniden Yapılandırılması” süreci 4 yılda tamamlanacaktı. Ancak 2008 yılında tamamlanabildi.Süreci yöneten Yeniden Yapılandırma Kurulu’nun görevi 2008’de sona erince yasal boşluk doğdu. Birliklerin aldığı kredi ve faizin geri ödenmesi ile ilgili sorunlar yaşandı. Borcunu ödemek isteyenler bile ödeyemedi. Hükümet bu borçları birkaç kez erteledi.Yasal düzenleme yapılacağı söylendi. Düznleme yapılıncaya kadar alınan kredinin ana parası ve faizi 1 milyar lirayı aştı. Bu borcun çok büyük bölümü faizden oluşuyor. Bu arada Kayısıbirlik kapandı. Diğer birliklerin çoğu zor günler yaşadı.
Faiz nasıl hesaplanacak?
Birliklerin ana para ve faizden oluşan ve 1 milyar lirayı aştığı tahmin edilen borçları şimdi yeniden yapılandırılıyor. “Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” na eklenen bir madde ile Birliklere bu borçlarını 15 yılda 15 eşit taksitte ödeme olanağı getiriliyor.
Sözkonusu tasarının 23.maddesine göre; Birliklerin 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında takip edilenler de dâhil olmak üzere, 1/5/2000 tarihinden sonra Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Gider Hesabından ilgili mevzuat uyarınca kullandıkları krediler ile bu kredilere Ziraat Bankası cari faizi veya Toptan Eşya Fiyat Endeksi(TEFE) ile Üretici Fiyat Endeksi(ÜFE) aylık değişim oranından düşük olanı basit usulde uygulanmak suretiyle hesaplanarak eklenecek tutarın, bu maddede belirtilen hükümler uyarınca ödenmesi şartıyla, söz konusu kredilere ilişkin olarak bu maddenin yayımı tarihine kadar uygulanan faiz, cezaî faiz, gecikme faizi, gecikme zammı gibi fer’i alacakların tamamının tahsilinden vazgeçilecek.
Başvuru süresi 2 ay
Tasarıya göre yeniden yapılandırmadan faydalanılabilmesi için ilgili Birlik tarafından 6183 sayılı Kanun kapsamında takip edilen borçlar için ilgili vergi dairelerine, 6183 sayılı Kanun kapsamında takip edilmeyen borçlar için ise Ziraat Bankası’nın ilgili şubelerine, bu maddenin yayımı tarihinden itibaren 2 ay içinde başvuruda bulunmaları gerekiyor. Süresi içinde başvuruda bulunulmayan borçlar için ilgili mevzuat uyarınca borç ertelemesi yapılmayacak ve borç tutarları 6183 sayılı Kanun kapsamında takibe konu edilecek.
Vade 15 yılda 15 taksit
Yasa tasarısında, yeniden yapılandırılan tutar, bu maddenin yayımını izleyen yıl başlamak üzere eşit taksitler halinde yılda bir ödemek koşulu ile en fazla 15 yılda ödenmesi öngörülüyor.Ancak borcun tamamının ilk yıl ödemesi durumunda yeniden hesaplanan faiz tutarında yüzde 25 indirim uygulanacak. Ayrıca, yeniden yapılandırılan tutara taksit döneminde herhangi bir faiz uygulanmayacak.Taksit tutarlarının vadelerinde kısmen veya tamamen ödenmemesi durumunda, ödenmeyen kısma 6183 sayılı Kanun ile belirlenen oranlarda gecikme zammı uygulanacak. İki taksidin arka arkaya vadesinde ve tahakkuk eden gecikme zamları ile birlikte tam olarak ödenmemesi hâlinde yeniden yapılandırma işlemi iptal edilecek.
Hazine ile Bakanlık çekişmesi
DÜNYA’nın edindiği bilgiye göre Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı arasında yeniden yapılandırma ile ilgili görüş ayrılığı yaşandı.Birlik yöneticilerini bir kaç kez dinleyen Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı ve bakanlık bürokratları yeniden yapılandırmada faizin silinmesi ve ana para üzerinde yeniden yapılandırmaya gidilmesini savundu. Hazine Müsteşarlığı bürokratları ise birliklerin daha öncede borçlarının tahkim edildiğini belirterek bunu kabul etmedi. Ekonomidan sorumlu Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın da Hazine bürokratlarına destek çıkarak, “Birliklerin tarımda eskisi gibi etkin olmadığını, ürün alımlarında piyasa belirleyici rolünü kaybettiği bu nedenle desteklemeye de ihtiyaçları olmadığı” yönünde görüş bildirmesi ile yeniden yapaılanma sürecine karar veridi. İddialara göre Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın Birliklerle ilgili hazırladığı bir rapora göre yeniden yapılandırma ile borcu en fazla olan 10 birlikten 8’inin büyük bir krize sürükleneceği ifade ediliyor.
Birlikler faizin silinmesini istedi
Birlik yöneticileri uzun bir süreden beri yasal düzenleme ypılmasını ve Destekleme Fiyat İstikrar Fonu’ndan kullandırılan kredilerin faizinin silinerek bir yeniden yapılandırmaya gidilmesini istiyordu. Faizin silinmemesi nedeniyle bir çok birliğin bu yapılandırmayı kaldıramayacağı belirtiliyor.
Birlikler Yasası da değişiyor
Birliklerin borçlarını yeniden yapılandıran kanun tasarısının yanı sıra Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile 4572 Sayılı Birlikler Yasası’nda da ciddi değişiklikler öngörülüyor. Uzun zamandan beri üzerinde çalışılan değişiklikler ile Birliklerin Yeniden Yapılandırılması sürecinin tamamlanması ile doğan yasal boşluk gideriliyor. Bu boşluk giderilirken de bir yandan da Birliklerin özerkliğini zedeleyecek değişiklikler öngörülüyor. Tasarı ile Birlikler Yasası’nda değiştirilecek 3. Madde de “Bakanlık, kanunların emredici hükümlerine ve bu Kanunun amacına aykırı olmamak şartıyla, bu Kanunda örnek ana sözleşmeyle düzenleneceği belirtilen hususlar ile kooperatif ve birliklerin çalışmalarına ilişkin gerekli gördüğü konularda düzenleme yapmaya ve kurumsal yönetim ilkeleri belirlemeye yetkilidir. Kooperatif ve birlikler, Bakanlık tarafından istenilecek bilgi ve belgeleri doğru, eksiksiz ve süresi içinde vermekle; oluşturulan elektronik veri tabanlarına Bakanlıkça istenen verilerin girişini sağlamakla yükümlüdür.” deniliyor.
Bakanlığa görevden alma yetkisi
Bakanlığın yaptığı denetimlerde 3 dönem üst üste zarar açıklayan birlik ve kooperatiflerde öncelikle uzmanlardan oluşan bir komitenin kurulması öngörülüyor. Uzman Komitesi’nin raporuna göre birlik yönetiminin görevden alınması mümkün olabilecek.
Devlet desteklerinden yararlanabilecekler
Birliklerin 4572 Sayılı Yasa ile devlet desteklerinden yararlanmaları yasaklanmıştı. Yasa’nın geçici 1. maddesinde “Kooperatif ve birliklere, Devlet veya diğer kamu tüzel kişilerinden herhangi bir mali destek sağlanamaz” hükmü yer alırken, yeni tasarıda “Bu Kanun hükümlerine göre kurulmuş olan kooperatifler ve birlikler, üreticilere verilen desteklerde aracı olarak kullanılabilir ve devletçe kooperatiflere sağlanan desteklerden yararlanabilirler.” deniliyor. Bu birliklerin en çok istediği düzenlemelerden birisiydi.
Denetim Kurulu kaldırılıyor
Yeni tasarı ile birliklerde Denetim Kurulu kaldırılıyor. Bunun yerine Bakanlık tarafından dışarıdan denetim yaptırılacak. Yapılacak denetim ile ilgili tüm masraflar ise birlik tarafından karşılanacak. Denetim yaptırılmadan genel kurul yapılamıyor.
Başkanlık yerine güçlü genel müdürlük
Yeni tasarıda 4572 Sayılı yasada olduğu gibi Birliklerde Genel Müdürü Yönetim Kurulu atayacak. Ancak, 2000 yılı öncesinde olduğu gibi genel müdürün yetkileri artırılıyor. Görevden alınması zorlaştırılıyor. Başkanlık sistemi yerine güçlü genel müdürlük öngörülüyor. Fakat, yönetim kurulu tarafından atandığı dikkate alındığında genel müdürün güçlü olması zor görünüyor. Tasarıda Yönetim Kurulu üyelerinden en az 2’sinin 4 yıllık fakülte veya yüksekokul mezunu olma şartı getiriliyor. Ayrıca yönetim kurulunun görevden alınması zorlaştırılıyor. Yönetim kurulu görev süresi de 3 yıldan 4 yıla çıkarılıyor. Yönetim Kurulu’nun ayda bir kez zaruri durumlarda iki kez toplanması öngörülüyor. Bu düzenleme ile işin yönetimden çok profesyoneller tarafından yürütülmesi öngörülüyor.
DFİF Borcu olan Birlikler:
Antbirlik
Çukobirlik
Güneydoğubirlik
Karadenizbirlik
Marmarabirlik
Tariş İncir Birliği
Tariş Pamuk Birliği
Tariş Üzüm Birliği
Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği
Trakyabirlik
Bu makale ile ilgili yapılan yorumlar
