Koç ve McDonald’s besicilikten neden çekildi?

Güngör Uras/ Milliyet
Ülkede büyük ve modern besi çiftliklerinin kuruluşuna öncülük eden Koç ve McDonald’s besicilikten çekilme kararı aldı. Bu önemli gelişmeleri tarım ve hayvancılık konularının uzmanı Ali Ekber Yıldırım’ın yazılarından öğrendik. Ne var ki bu gelişmelerin önemi kamuoyunda iyi şekilde değerlendirilemedi.
Koç’un ve McDonald’s’ın projeleri ve yaptıkları iş çok önemli idi.
Ali Ekber Yıldırım anlatıyor: Koç Holding’in kurucusu Vehbi Koç’un vasiyeti olarak kurulduğu söylenen Şanlıurfa’daki Harranova Çiftliği ile ilgili ilk çalışma 1998’de başladı. Koç Holding ve Ata İnşaat, IPC kuruluşu tarafından Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde besicilik üzerine yapılan fizibilite çalışmalarını inceleyerek bölgenin kalkınmasının bilinçli ekonomik yatırımlarla gerçekleşebileceğini ve bölge coğrafyasına en uygun yatırım alanının hayvancılık olacağını tespit ederek bu yatırıma karar verdi.
Koç Ata Şirketi 1999’da kuruldu. Hedef, 5 yıl içinde ortalama 10 bin baş besi, 2 bin baş süt hayvanı yetiştiriciliğine ulaşmaktı. Aynı yıl temeli atılan ve 10 ayda tamamlanan Koç Ata şirketi tesisleri, Almanya’dan ithal edilen 300 baş Holstein Friesian cinsi hamile düvenin tesise getirilmesi ile 11 Ekim 2000 tarihinde besi çiftliği resmen faaliyete geçti.

Ata ve Sancak da ortak idi
2003’te Ethem Sancak’ın ortak olması ile şirketin adı “Koç Ata Sancak Besi Tarım Ürünleri” oldu. Üç yıl sonra Ata ve Sancak grubu hisselerini Koç grubuna devrederek ayrıldı. İşletmenin adını “Harranova Besi ve Tarım Ürünleri” olarak değiştiren Koç grubu yeni bir atakla aynı yıl bölgede domates ve salça üretimine girdi. Dünya salça sektörünün lider şirketlerinden The Morning Star firması Harranova’ya yüzde 10 hisse ile ortak oldu. Harranova Besi ve Tarım Ürünleri’nin 29 Haziran 2012’deki yönetim kurulu toplantısında, şirketin besicilikten çekilmesine karar verildi. Karar İMKB’ye bildirildi.
Koç Holding’in besicilikten çekileceğini ilk kez 12 Ocak 2011’de Dünya gazetesindeki köşesinde yazdığında Ali Ekber Yıldırım’a, Harranova A.Ş. Besi İşletmesi’nin Yönetim Kurulu Murahhas Üyesi Güçlü Toker, 13 bin 250 büyükbaş kapasiteli Harranova işletmesinde 8 bin baş hayvanın beside olduğunu, bu hayvanların besi süresini tamamlayıp kesildikten sonra yerine yeni hayvan alınmayacağını söylemişti. “Çiftliğimize yeni besi hayvanı almıyoruz. Alamıyoruz. Çünkü, bugünkü ithalat politikası ile besi hayvanı almak demek yüzde 30 yüzde 50 oranında zarar etmek demektir. Piyasada ithal karkas etin kilosu 10-12 liradan satılırken bizim besicilik yapmamız olanaksız.

Ucuz ithalatla rekabet imkansız
İthal edilen besi hayvanının canlı olarak kilosu 7.5-8 liradan alınsa bile besi sonrası 10-11 liraya mal edilemiyor. En az 13-14 liraya geliyor. İthal karkas etin kilosu 10-12 liradan satıldığına göre besicilikten para kazanmak mümkün mü? İster yerli besi hayvanı alın, isterse ithal alın, maliyetiniz karkas etin üstünde kalıyor. Bir de risk alarak hayvanları besliyorsunuz. Yemi var, firesi var. Bugün besi yapanlar piyasa koşullarına göre yüzde 30 ila yüzde 50 oranında zarar ediyor. Hiç kimse zararına bu işi yapmaz. Bu nedenle uygulanan ithalat politikası ile besicilik bitti” demişti.
Ünlü hamburger firması McDonalds, 2000’li yılların başında İzmir Tire yolunda 4 bin baş kapasiteli ve Afyon’da yine 4 bin baş kapasiteli iki çiftlikle besiciliğe başlamıştı. Ali Ekber Yıldırım’dan öğrendiğimize göre hükümetin ithalat politikası karşısında McDonald’s bu işin sürdürülemeyeceğine karar vermiş. Bir süreden beri yeni hayvan almayan McDonald’s, besideki 1300 civarındaki hayvanın ekim ayına kadar besi süreleri tamamlandıkça keserek sektörden tamamen çekilecekmiş. İthalat politikası ve girdi maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle sektörün önünü göremediğini belirten şirket yöneticileri bu şartlarda besiciliğin sürdürülemeyeceğini, çekilme kararı aldıklarını ifade ediyorlarmış.
Ben Ali Ekber Yıldırım’dan öğrendiklerimi özetledim. Anlaşılıyor ki bir sorun var. Sorun olmasa koskoca Koç ve McDonald’s grupları hayvancılık yapmaktan vazgeçerler mi?