Hayvansal ürünlere “piyasa düzeni” geliyor

Avrupa Birliği’nde 1962 yılından beri ve tarım ürünlerinin yüzde 90’nında uygulanan ortak piyasa düzeni Türkiye’de ilk olarak hayvansal ürünlerde uygulanacak. Sığır, dana eti ve ürünleri, koyun, keçi eti ve ürünleri, kümes hayvanları eti ve ürünleri, balık, süt ve süt ürünleri, bal ile yumurtada uygulanacak piyasa düzeni için kanun taslağı hazırlandı.Taslağa göre, Et ve Balık Kurumu yeniden yapılandırılarak hayvansal ürünlerde piyasa düzenleme görevi verilecek. Hayvansal Ürünler Piyasa Düzenleme Kurumu’na bağlı olarak Et ve Balık Kurumu Hayvansal ve Su Ürünleri Üretim Lisanslı Depoculuk İthalat İhracat Sanayi ve Ticaret AŞ (EBK LİDAŞ) kurulacak.
Ali Ekber Yıldırım
İZMİR-
Avrupa Birliği’nde Ortak Tarım Politikası çerçevesinde 1962’den beri uygulanan “Ortak Piyasa Düzeni” Türkiye’de ilk kez hayvansal ürünlerde uygulanacak. Hayvansal ürünlerde piyasa düzeni uygulamasını öngören kanun tasarısı taslağı hazırlandı. DÜNYA’ nın ele geçirdiği taslağa göre, Et ve Balık Kurumu’nun yapısı değiştiriliyor ve hayvansal ürünlerde piyasayı düzenleme görevi veriliyor. “Hayvansal Ürünler Piyasa Düzenleme Kurumu Kurulmasına Dair Kanun Tasarısı Taslağı”na göre Türkiye’de piyasa düzeni ilk olarak sığır, dana eti ve ürünleri, koyun, keçi eti ve ürünleri, kümes hayvanları eti ve ürünleri, balık, süt ve süt ürünleri, bal ile yumurtada uygulanacak. Ayrıca, Hayvansal Ürünler Piyasa Düzenleme Kurumu(HPDK)’na bağlı olarak Et ve Balık Kurumu Hayvansal ve Su Ürünleri Üretim Lisanslı Depoculuk İthalat İhracat Sanayi ve Ticaret AŞ (EBK LİDAŞ) kurulacak.
HPDK’nın görev ve yetkileri
Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığıyla ilişkili, idari ve mali özerkliğe sahip, kamu tüzel kişiliğine haiz, merkezi Ankara’da olacak Hayvansal Ürünler Piyasa Düzenleme Kurumu’nun görev ve yetkileri şöyle olacak: Hayvansal ve su ürünleri piyasalarını izlemek,düzenlemek, geliştirilmesini sağlamak ve bu hususlarla ilgili gerekli tedbirleri almak. Avrupa Birliği Ortak Piyasa Düzenine uyum sağlanmasına yönelik çalışmalar yapmak. Bağlı şirket ile diğer kurum, kuruluş, şirket, gerçek ve tüzel kişi işletmeleri, kooperatif ve birlikleri yetkilendirmek. Müdahale alımları, depolama ücretleri, işleme ve depolama özel yardımları, tanıtım ve promosyon, yayın ve eğitim faaliyetleri ile diğer faaliyetlere ilişkin ödemeleri yapmak. Hayvansal ve su ürünleri piyasalarında üretim, lisanslı depoculuk, antrepoculuk ve depoculuk faaliyetlerinin geliştirilmesini sağlamak. Faaliyet alanına giren konularda bilgi kayıt sistemini oluşturmak.
Yemin şartı
Hayvansal Ürünler Piyasa Düzenleme Kurumu’nun teşkilat yapısı, Yönetim Kurulu, Başkanlık, Danışma Konseyi ve bağlı şirketten oluşacak. HPDK Başkanı, yardımcıları ve yönetim kurulu üyeleri Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu huzurunda yemin ederek göreve başlayacaklar. Yemin etmeyenler göreve başlayamayacak.
AB’deki piyasa düzenlerinden farklı çalışacak
Avrupa Birliği’nde Ortak Tarım Politikası çerçevesinde 1962 yılında ilk kez tahıllarla ilgili kurulan ve daha sonra patates ve alkollü içkiler dışındaki tüm tarım ürünlerinde uygulanan ortak piyasa düzenlerinin temel amacı iç piyasada üreticiyi desteklemek ve dışarıya karşı üreticiyi korumak. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanan kanun tasarısı taslağında ise kurulacak olan HPDK’ ya ithalat görevi de veriliyor. HPDK, sığır, dana eti ve ürünleri, koyun, keçi eti ve ürünleri, kümes hayvanları eti ve ürünleri, balık, süt ve süt ürünleri, bal ile yumurtada cins, çeşit ve mahallerine göre tespit edeceği fiyatlarla bu ürünlerin alımını, stoklanmasını ve satışını yapacak veya yaptıracak. Bu ürünlerin piyasalarında istikrarı sağlamak için gereken durumlarda bu ürünleri ve mamullerini ithal edebilecek. Ayrıca yine bu ürünlerin ve mamullerinin ihracatını da yapacak.
Görev zararı Hazine’ye
HPDK, hayvansal ve su ürünleri ile ilgili piyasayı düzenleyici görevini yaparken bu görevden doğacak görev zararları Hazine tarafından karşılanacak. Bakanlar Kurulu kararı ile HPDK’ya olağanüstü hal stoku bulundurmakla görevlendirildiğinde mal bedeli, stok yenileme, fiyat farkları, aleyhte kur farkları, finansman giderleri ve diğer giderler Hazine Müsteşarlığınca karşılanacak. Ayrıca Bakanlar Kurulu kararı ile bedeli Hazine Müsteşarlığı tarafından karşılanmak üzere HPDK’nın müdahale alımları ile oluşan stoklardan uluslararası kişi veya kuruluşlara, ülkelere gıda yardımı da yapılması öngörülüyor.
Sütte ve ette doğrudan müdahale
Hayvansal ve su ürünleri üretim ve tüketim politikalarını yönlendirecek olan HPDK, et piyasasında arz fazlalığı olduğunda hayvanını geç kesen üreticiye “geç kesim primi” ödeyerek piyasanın dengelenmesini sağlayacak. Arz eksikliği olduğunda ise, üreticinin hayvanını kesmesi için “erken kesim primi” ödeyerek yine piyasayı düzenleyecek. Her iki durumda da primleri Hazine Müsteşarlığı karşılayacak. Sütte piyasanın ihtiyacı olması durumunda ithal edilen süt tozu ve benzeri ürünler dünya borsa fiyatından ithalatçı firmalara müdahale stoklarından verilecek. Fiyat farkı ise, Hazine Müsteşarlığınca karşılanacak. Süt fiyatı piyasada belirlenen referans fiyatının altına düştüğü durumlarda süt fabrikalarına üreticiden referans fiyatıyla ürün aldıklarını belgelemek kaydıyla fark bedeli “denge primi” olarak ödenecek. Denge priminin kaynağı da Hazine’den sağlanacak.
HPDK’ nın yapısı nasıl olacak?
Yasa ile kurulacak HPDK’nın yönetim kurulu 7 kişiden oluşacak. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Bakanın teklifi üzerine yönetim kurulu başkanı, ikisi başkan yardımcısı ve biri yönetim kurulu üyesi olmak üzere toplam 4 üye seçecek. Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlık ve Kalkınma Bakanlığı ise 1’er üye seçecek. Başkan ve yönetim kurulu üyesi olmak için en az 4 yıllık yüksek öğrenim mezunu olmak ve kamu kurum ve kuruluşlarında veya özel sektörde en az 12 yıl çalışma şartı var. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından atanacak 3 üye HPDK’nın faaliyet alanına giren işlerde çalışmış olma şartı var. Yönetim Kurulu Başkan ve üyelerinin görev süreleri 6 yıl olacak ve kendileri çekilmedikçe görevlerine son verilemeyecek.
Danışma Konseyi
HPDK’nın faaliyet alanına giren konularda, piyasada meydana gelen gelişmeler ve alınması gereken önlemlerle ilgili olarak yönetim kuruluna önerilerde bulunmak üzere 45 üyeden oluşan Danışma Konseyi’nin kurulması öngörülüyor. Danışma Konseyi, HPDK’nın faaliyet konusuna giren ürünlerle ilgili üreticilerin örgütlendiği ziraat odalarından, Hayvansal ve Su Ürünleri konseylerinden, hayvansal ve su ürünleri kooperatif ve birliklerinden 15, borsalardan 5, sanayicilerden 5, tüketicileri koruma derneklerinden 2, üniversitelerden 2, ithalatçı ve ihracatçı birliklerinden 5, meslek kuruluşlarından(veteriner hekimler,ziraat ve gıda mühendisleri odaları vb) 4 ve HPDK’dan 7 üye olmak üzere toplam 45 üyeden oluşacak.