Bitkisel üretimde değişim süreci…

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2008 bitkisel üretim verilerini açıkladı. 2007’ye göre tahıl ürünleri üretiminde  binde 1, sebze üretiminde yüzde 6, meyve üretiminde ise yüzde 8.8 artış var.
Kuraklığın 5 milyar lira zarar verdiği, tarımın yüzde 7 küçüldüğü çok kötü bir 2007’den sonra 2008’in çok daha iyi olması bekleniyordu. Fakat açıklanan üretim rakamları gösteriyor ki, tarımdaki kötü gidişin tek nedeni kuraklık veya iklim koşulları değil. Girdi fiyatlarının aşırı yükselmesi, buna karşılık ürün fiyatlarının yerinde sayması çiftçiyi üretimden uzaklaştırıyor.
Bu gerçeği görmek için 2008 bitkisel üretim verilerine bakmak yeterli. Bu veriler aynı zamanda tarımda yaşanan değişim sürecini çok iyi yansıtıyor.
Nedir bu değişim?
1- Türkiye, pamuk üretiminden hızla çekiliyor.  Kütlü pamuk üretimi her yıl biraz daha azalıyor. Buna karşılık ithalat artıyor. 2007’deki üretim düşüşünün sadece kuraklıktan kaynaklanmadığı şimdi daha iyi anlaşılıyor. 2007’de 2 milyon 275 bin ton olan kütlü pamuk üretimi yüzde 20 gerileme ile 2008’de 1 milyon 820 ton oldu. 2009’da da bu süreç devam edecek. Üretim hazırlıklarının yaşandığı şu günlerde pamuğun deposu olarak bilinen Çukurova’da, Söke Ovası’nda, Amik Ovası’nda pamuk ekeceğini söyleyen çiftçilerin sayısı çok az. Özetle, pamuk üretimi ithalata yenik düştü.
2- Pamukta üretim yüzde 20 gerilerken mısır üretiminin yüzde 20 artması bu değişimin bir başka yansıması. Pamuk ekiminden vazgeçen çiftçilerin çoğu mısır ekiyor. Bu nedenle mısır üretimi artıyor. 2007’de 3 milyon 535 bin ton olan mısır üretimi, 2008’de yüzde 20 artışla 4 milyon 274 bin ton oldu. Önümüzdeki yıllarda da pamuk üretimi azalmaya devam edeceğinden büyük olasılıkla mısır üretimi artacak.
3- Temel ürünlerden buğdayın üretimi 2005 yılından bu yana azalıyor. 2005’te 21 milyon 500 bin ton gibi rekor bir seviyeye ulaşan buğday üretimi, 2006’da 20 milyon tona, 2007’de 17 milyon 234 bin tona geriledi. 2008’de ise sadece yüzde 3,2 artışla 17 milyon 782 bin ton oldu. Buğday üretiminin yeniden 20 milyon tonun üzerine çıkması bugünkü şartlarda zor görünüyor.
4- Arpa üretimi 2004, 2005 ve 2006’da 9 milyon tonun üzerinde gerçekleşti. 2007’de yaşanan kuraklığın etkisi ile üretim 7 milyon 306 bin tona düştü. 2008 üretimi ise 5 milyon 923 bin ton oldu. Arpa üretiminde son iki yıldaki düşüş yüzde 35’e ulaştı. Yem sektörünün en önemli girdisi olan arpada Türkiye’nin dışa bağımlılığı artarak devam ediyor.
5- Üretimi istikrarlı bir biçimde artan ürünlerden biri çeltik. Çeltik üretim alanı ve üretimi son 10 yılda iki kat arttı. Çeltik üretimi 10 yıl önce sadece 340 bin ton seviyesindeyken 2008’de 753 bin 325 bin tona yükseldi. Büyük bir politika değişikliği olmazsa çeltik üretimindeki artış trendinin devam etmesi bekleniyor.
6- Yağlı tohumlardan aspir ve kanolanın üretimi hızla artıyor. Kanola üretimi 2007’de 28 bin 727 tondan, 2008’de  yüzde 192’lik artışla 83 bin 965 bin tona ulaştı. Aspir üretimi de aynı dönemde yüzde 210 artışla 2 bin 280 tondan 7 bin 68 tona ulaştı. Buğday, arpa, ayçiçeği üretiminden kaçanlar bu yeni ürünlere yöneliyor.
7- Kuru baklagiller üretiminde 2007’ye göre 2008’de üretim yüzde 32 düştü. Bu düşüşte Güneydoğu Anadolu’da yaşanan kuraklığın etkisi ile kırmızı mercimek üretiminin 508 bin tondan 106 bin tona gerilemesinin büyük payı var. Bu yıl kuraklık olmazsa 2009’da kırmızı mercimek ve diğer baklagillerin üretiminde 2007 seviyesine ulaşılması bekleniyor.
8- Sebze ve meyve üretiminde artış eğilimi sürüyor. Sebze üretimi 2008’de önceki yıla göre yüzde 6 oranında artarak 27 milyon 214 bin tona ulaştı. Meyve üretimi ise, aynı dönemde  yüzde 8.8 artışla 15 milyon 681 bin tona ulaştı. Meyvelerden üretimi en fazla artan ürünler arasında kivi, kayısı,  Antep fıstığı, nar ve fındık var.
9- Endüstri bitkilerinden tütünde ve şekerpancarında üretim artışı var. Tütün üretimi 74 bin 584 tondan 100 bin tona ulaştı. Şeker pancarı üretimi ise 12 milyon 414 bin tondan  yüzde 24.8 oranındaki artışla 15 milyon 488 bin tona ulaştı.
TÜİK’in 2008 bitkisel üretim verilerine göre, Türkiye’nin pamuk, buğday, arpa üretimi azalırken, mısır, kanola, aspir, üretimi artıyor. Şekerpancarı ve tütünde dönemsel olarak üretim artışı var. Yaş meyve ve sebzede ise ihracatın da etkisi ile üretim artışı devam ediyor.
Türkiye’nin tarımsal potansiyelini ortaya koymak için, 2008’deki kısmi üretim artışına aldanmamak ve sektörün kronikleşen yapısal sorunlarına çözüm üretmek gerekiyor.