Kırsal kalkınmanın öncüleri zorda…

Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı,başarılı olursa köylünün ürününü değerlendiren 686 tesis faaliyete geçmiş olacak.
Bu proje kapsamındaki tesis yatırımları, devletin hibe desteği ile yerel girişimciler tarafından gerçekleştiriliyor.
Yerel girişimcilerin çoğu bulundukları bölgenin örnek ve girişimci insanları. Yaşadıkları bölgeye yatırım yaparak,istihdam yaratarak katkıda bulunmak istiyorlar. Başarılı olurlarsa, o bölgedeki diğer girişimcilere örnek olacaklar ve bu tür yatırımlar artacak. Fakat başarısızlık olursa,o bölgelerde bir daha kimse bu tür yatırım yapmaya kolay kolay cesaret edemez.Bu nedenle projenin başarısı tarımın ve kırsal kesimin geleceği açısından da çok önemli.
Önceki hafta bu sütunda yazdığımız “Kırsal kalkınma destekleri” (24 ocak 2007- DÜNYA Gazetesi) başlıklı yazıdan sonra bazı okurlarımız aradı. Yaşadıkları sorunları,karşılaştıkları güçlükleri anlattılar. Anlatılanları, 686 yatırımdan oluşan büyük bir bir projede “istisnai” durum olabileceğini düşündük.
Fakat, gazetecilik kuşkusu ile konuya bakınca yaşananların istisnai olmadığına tanık olduk.
Önümüze Türkiye haritasını ve proje kapsamındaki 686 yatırımcının listesini koyarak değişik illerdeki yatırımcılara telefonla ulaştık. Afyon,Erzurum,Antalya,Bingöl,Van,İzmir,Amasya, Muş, Siirt, Kahramanmaraş, Nevşehir,Yozgat,Hakkari,Manisa,Aydın,Balıkesir,Diyarbakır ve daha bir çok ilden yatırımcılarla tek tek konuştuk.
Gördük ki,sorunsuz hiç bir yatırım ve girişimci yok.
Bürokratik işlemler ve baskılar nedeniyle girişimcilerin neredeyse tamamı yatırım yapmaktan çok pişman.
Bazıları,” keşke hiç devletle iş yapmasaydım, kendi paramla bu yatırımı yapsaydım” diyor.
Bazıları,yatırdıkları teminatın yanmaması için projeyi sürdürüyor.
Bazıları bulunduğu bölgenin öncü kuruluşu,girişimcisi olduğu için projeden vazgeçmeyi gururuna yediremediğini söylüyor.
Bazıları ise,projeyi inadına tamamlamak için çaba gösteriyor.
Anlatılanları yazmaya sayfalar yetmez. Fakat bir kaç örnek var ki,yaşananları çok iyi özetliyor.
Bir yatırımcı, bulunduğu ildeki Valinin de isteği ile bakliyat paketleme ve depolama tesisi kurmak için proje hazırlıyor. Projesi kabul ediliyor.Kendi deyimi ile projenin başlaması ile yaşamı değişiyor. Zamanının önemli bölümünü Tarım İl Müdürlüğü’nde geçirmeye başlıyor.Bürokratik işlemlerin peşinde koşmaktan normal işleri ile ilgilenemez hale geliyor.
Kırsal kalkınma yatırımlarının desteklenmesi programına göre,yatırımcı her ay yaptığı işleri kapsayan ilerleme raporunu hazırlayarak Tarım İl Müdürlüğü’ne vermesi gerekiyor. İstenen ilerleme raporu, Avrupa Birliği’nin ülkeler için hazırladığı ilerleme raporlarından çok daha kapsamlı. Yapılan harcamalar tek tek yazılıyor. Bir ay boyunca yapılanlar ayrıntılı bir biçimde yazılıyor. Yazılması yetmiyor, birde fotoğrafla görüntülenmesi gerekiyor. Temel atmadan önce tesisin kurulacağı alanın fotoğrafı isteniyor.Temel atılınca bir kez daha fotoğraflanması isteniyor. Kalıp bağlanırken, beton dökülürken,kalıp sökülürken,çivi çakılırken,sıva yapılırken ve diğer aşamaları tek tek fotoğraflanarak aylık ilerleme raporuyla birlikte Tarım İl Müdürlüğü’ne verilmesi şart. Yukarıda sözünü ettiğimiz yatırımcı, temel atmadan önce arsanın fotoğrafını çekmediği için cezalandırılıyor. Evet, yanlış okumadınız cezalandırılıyor. Yatırımcı zaman kazanmak ve tesisini kış gelmeden faaliyete geçirebilmek için, kendi cebinden para harcayarak tesisin temelini atıyor.Bunu da ilk ilerleme raporunda Tarım İl Müdürlüğü’ne bildiriyor. Kendisine teşekkür etmek bir yana güzelce bir fırçalıyorlar. Sonra da temel için harcadığı parayı hesaplayarak bunu hibe desteğinden düşüyorlar. Programa göre, yatırımcıya proje bedelinin yarısı hibe olarak ödeniyor. Henüz bir kuruş hibe desteği almayan bu girişimciye temel için yaptığı masraflar düşüldükten sonra hibe desteği verilecek.
Yatırımcı haklı olarak,” Bu işe girdiğime pişmanım. Şimdiye kadar uğradığım zarar, alacağım hibenin iki üç katını buldu. Kendi paramla bu yatırımı yapacak güce sahibim.Fakat,bölgedeki girişimcilere örnek olmak için girdim. Bir daha devletle asla iş yapmam.” diyor.
Bir başka yatırımcı, Bakanlığa yazı ile başvurarak kuracağı süt işleme tesisinde küçük bir revizyon yapmak istediğini bunun proje maliyetini etkilemeyeceğini bildirerek izin istiyor. Fakat, Bakanlıktan kendisine gelen yazıyı okuyunca adeta şok oluyor. Bakanlık girişimciyi “ciddiyetsizlikle” suçluyor.
Konuştuğumuz bir başka girişimci, bulunduğu bölgede çok tanınan, bilinen büyük bir yatırımcı.Başka bir projesi için Avrupa Birliği’nden de hibe desteği kullanıyor. Avrupa Birliği ile hiç bir sorun yaşamadığını projenin çok iyi yürüdüğünü söylüyor. Fakat, Tarım Bakanlığı’nın projesinde ciddi sıkıntılar yaşadığını, Bakanlığın bu konuda “çok acemi” olduğuna dikkat çekiyor.
Proje sahiplerinin ortak sorunlarından birisi ise,ağır kış şartları nedeniyle inşaat yapımının durması.
Bakanlık,inşaat ihalesi yapmayan, işi zamanında bitiremeyenlerin sözleşmesini tek taraflı olarak sona erdireceğini bildiriyor. Girişimciler Ankara’da özellikle Doğu ve Güneydoğu’da, kışın sert geçtiği bölgelerde inşaat yapılamayacağı konusunda Bakanlık yetkililerini ikna etmeye çalışıyor.
Yatırımcıların anlattıkları sıkıntılar yazmakla bitmez. Bir gerçek var ki çok iyi niyetle başlatılan bu kapsamlı projede ciddi sorunlar var.
Tarım Bakanı Mehdi Eker, yaşanan bu sorunların ne kadar farkında bilemiyoruz. Fakat, şunu biliyoruz ki, 686 girişimcinin hepsi bulundukları bölgede örnek alınacak insanlar. Türkiye’nin ve tarım sektörünün bu yatırımcılara ihtiyacı var. Bunlar küstürülürse, yatırım yaptıklarına pişman edilirse bir daha kırsal kesime yatırım yapacak girişimci zor bulunur.